സു​വ​ർ​ണ്ണ​ക്ഷേ​ത്രം​ ​ക​ണ്ടു​ ​നി​റ​ഞ്ഞു​ ​തു​ളു​മ്പി​യ​ ​ഹൃ​ദ​യ​വു​മാ​യെ​ത്തി​യ​ത് ​തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു​ ​ത​ന്നെ​യു​ള്ള​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ബാ​ഗി​ലേ​ക്കാ​ണ്. പ​ഞ്ചാ​ബി​ലെ​ ​അ​മൃ​ത‌്സ​ർ​ ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ​ ​സ്ഥി​തി​ ​ചെ​യ്യു​ന്ന​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ ​ബാ​ഗ് ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ ​സ​മ​ര​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ​ ​ര​ക്തം​ ​കി​നി​യു​ന്ന​ ​അ​ദ്ധ്യാ​യ​മാ​ണ്.​ ​വ​ർ​ധി​ച്ച​ ​ഹൃ​ദ​യ​ഭാ​ര​ത്തോ​ടെ​യേ​ ​ഏ​തൊ​രു​ ​ഭാ​ര​തീ​യ​നും​ ​ഇ​വി​ടെ​ ​നി​ല്‌ക്കാ​ൻ​ ​ക​ഴി​യൂ.​ ​പ​ണ്ടി​തൊ​രു​ ​ഉ​ദ്യാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു.

സ്വ​കാ​ര്യ​ ​ഉ​ട​മ​സ്ഥ​ത​യി​ലു​ള്ള,​ ​ഇ​ടു​ങ്ങി​യ​ ​പ്ര​വേ​ശ​ന​ ​ക​വാ​ട​മു​ള്ള,​ ​ന​ടു​വി​ൽ​ ​ഉ​യ​ർ​ന്ന​ ​ത​റ​യും​ ​ആ​ഴ​മേ​റി​യ​ ​ഒ​രു​ ​പൊ​തു​ ​കി​ണ​റു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന, ചു​റ്റു​പാ​ടും​ ​കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ​ ​മ​തി​ലു​ക​ളാ​ൽ​ ​അ​ട​ഞ്ഞു​ ​പോ​യ​ ​ആ​റ​ര​ ​ഏ​ക്ക​റി​ലെ​ ​വി​ശാ​ല​ ​പ്ര​ദേ​ശം.​ ​ഇ​ന്നും​ ​ഈ​ ​സം​ര​ക്ഷി​ത​ ​സ്മാ​ര​ക​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വേ​ശ​ന​ ​ക​വാ​ടം​ ​ഇ​ടു​ങ്ങി​യ​താ​ണ്.

ക​വാ​ട​ത്തി​നു​ ​മു​ന്നി​ലെ​ ​തെ​രു​വി​ൽ,​ ​ധ​വ​ള​ ​നി​റ​മാ​ർ​ന്ന​ ​സ്മാ​ര​ക​ശി​ല്പ​ത്തി​ൽ​ ​തെ​ളി​യു​ന്ന​ ​ര​ക്ത​ത്തി​ൽ​ ​കു​ളി​ച്ചു​ ​പി​ട​ഞ്ഞു​ ​വീണ നി​ര​പ​രാ​ധി​ക​ളു​ടെ​ ​മു​ഖ​മി​ല്ലാ​ത്ത​ ​മു​ഖ​ങ്ങ​ൾ...​ ​തീ​നാ​ള​ത്തി​ന്റെ​ ​ആ​കൃ​തി​യു​ള്ള​ ​സ‌്മാ​ര​കം...​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ​ ​ജ്വാ​ല...​ ​പ​ച്ച​പ്പ് ​നി​റ​ഞ്ഞ​ ​ഉ​ൾ​ത്ത​ള​ങ്ങ​ൾ...​ ​ത​ണ​ൽ​ ​മ​ര​ങ്ങ​ളും​ ​പു​ൽ​ത്ത​കി​ടി​യും​ ​കൈ​യ്യ​ട​ക്കി​ ​സ​ഞ്ചാ​രി​ക​ൾ.

ആ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​നു​ ​ശേ​ഷം​ ​അ​തേ​പ​ടി​ ​സം​ര​ക്ഷി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ ​ചു​വ​രു​ക​ളി​ൽ​ ​ഏ​താ​ണ്ട് 14​ ​അ​ടി​ ​ഉ​യ​രെ​ ​വ​രെ​ ​തു​ള​ഞ്ഞു​ ​ക​യ​റി​യ​ ​വെ​ടി​യു​ണ്ട​യു​ടെ​ ​പാ​ടു​ക​ൾ​ ​കാ​ണാം.​ ​സ്വ​ത​ന്ത്ര​ ​ഭാ​ര​ത​ത്തി​ന്റെ​ ​നെ​ഞ്ചി​ലെ​ ​ഇ​ന്നും​ ​ഉ​ണ​ങ്ങാ​തെ​ ​ശേ​ഷി​ക്കു​ന്ന​ ​മു​റി​വു​ക​ൾ​ ​പോ​ലെ.
ഗ്രൗ​ണ്ടി​ന്റെ​ ​ന​ടു​വി​ൽ​ ​അ​നേ​കം​ ​ജീ​വ​നു​ക​ൾ​ ​ര​ക്ഷ​യ്ക്ക് ​വേ​ണ്ടി​ ​പി​ട​ഞ്ഞൊ​ടു​ങ്ങി​യ​ ​ആ​ ​കി​ണ​ർ​ ​ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ​ ​ഒ​രു​ ​തേ​ങ്ങ​ലോ​ടു​ ​കൂ​ടി​ ​മാ​ത്ര​മേ​ ​കാ​ണാ​ൻ​ ​ക​ഴി​യൂ.​ ​ഈ​ ​ഏ​പ്രി​ൽ​ 13​ ​നു​ ​അ​ക്ഷ​ന്ത​വ്യ​മാ​യ​ ​ആ​ ​കൂ​ട്ട​ക്കു​രു​തി​ക്ക് ​നൂ​റു​ ​വ​ർ​ഷം​ ​തി​ക​ഞ്ഞു.

1917​ ​ലെ​ ​റ​ഷ്യ​ൻ​ ​വി​പ്ല​വ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​ ​അ​ല​യൊ​ലി​ക​ൾ​ 1857​ ​ലെ​ ​ഒ​ന്നാം​ ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ ​സ​മ​ര​ത്തി​നു​ ​സ​മാ​ന​മാ​യ​ ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ൾ​ ​ഉ​ണ്ടാ​ക്കി​യേ​ക്കു​മെ​ന്ന് ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​ ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ൾ​ ​ഭ​യ​ന്നി​രു​ന്നു.​ ​അ​തേ​ക്കു​റി​ച്ചു​ ​പ​ഠി​ക്കാ​ൻ​ ​അ​ന്ന​ത്തെ​ ​വൈ​സ്രോ​യി​ ​ആ​യി​രു​ന്ന​ ​ചെം​സ് ​ഫോ​ർ​ഡ് ​ഒ​രു​ ​ക​മ്മി​റ്റി​യെ​ ​നി​യോ​ഗി​ച്ചു.​ ​പ്ര​ക്ഷു​ബ്ധ​മാ​യ​ ​ഒ​രു​ ​കാ​ല​ഘ​ട്ട​മാ​യി​രു​ന്നു​ ​അ​ത്.​ ​ഒ​ന്നാം​ ​ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം​ ​അ​വ​സാ​നി​ച്ച​തിനെ​ ​തു​ട​ർ​ന്ന്​ ​ആ​ൾ​നാ​ശ​മു​ണ്ടാ​യ​തി​നാ​ൽ​ ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​സേ​ന​യും​ ​വി​ഭ​വ​ ​ശേ​ഖ​ര​ണ​ത്തി​നാ​യി​ ​ത​ങ്ങ​ളെ​ ​ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച​തി​നാൽ പ​ഞ്ചാ​ബും​ ​അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം​ ​ക​ലു​ഷി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു.​

​ജ​സ്റ്റി​സ് ​സ​ർ​ ​സി​ഡ്നി​ ​റൗ​ല​റ്റ് ​അ​ധ്യ​ക്ഷ​നാ​യ​ ​ആ​ ​ക​മ്മി​റ്റി​ ​ഇ​ന്ത്യ​യിലെങ്ങും​ ​സ​മ​ര​ ​സ​ന്ന​ദ്ധ​ത​ ​സ​ജീ​വ​മെ​ന്നും​ ​അ​തി​ല്ലാ​താ​ക്കാ​ൻ​ ​പു​തി​യ​ ​നി​യ​മം​ ​വേ​ണ്ടി​വ​രു​മെ​ന്നും​ ​റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് ​ചെ​യ്തു.​ ​അ​ത് ​പ്ര​കാ​രം​ ​നി​ല​വി​ൽ​ ​വ​ന്ന​ ​പു​തി​യ​ ​അ​നാ​ർ​ക്കി​യ​ൽ​ ​ആ​ൻ​ഡ് ​റെ​വ​ല്യൂ​ഷ​ന​റി​ ​ക്രൈം​സ് ​നി​യ​മ​ ​പ്ര​കാ​രം​ ​വാ​റ​ണ്ട് ​കൂ​ടാ​തെ​ ​പൊ​ലീ​സി​ന് ​ആ​രെ​യും​ ​ര​ണ്ടു​ ​വ​ർ​ഷ​ത്തോ​ളം​ ​ത​ട​ങ്ക​ലി​ൽ​ ​ആ​ക്കാ​ൻ​ ​ക​ഴി​യും.​ ​ഇ​തി​നെ​തി​രെ​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ​ ​ദേ​ശീ​യ​ ​നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ​ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലു​ട​നീ​ളം​ ​പ്ര​തി​ഷേ​ധം​ ​അ​ല​യ​ടി​ച്ചു.​ ​പ​ഞ്ചാ​ബി​ൽ​ ​റൗ​ല​റ്റ് ​വി​രു​ദ്ധ​ ​സ​മ​ര​ത്തി​ന് ​ചു​ക്കാ​ൻ​ ​പി​ടി​ച്ചി​രു​ന്ന​ ​സെ​യ്ഫു​ദ്ദീ​ൻ​ ​കി​ച്ച‌്ലു​വി​നെ​യും​ ​ഡോ​ക്ട​ർ​ ​സ​ത്യ​പാ​ലി​നെ​യും പൊ​ലീ​സ് ​അ​റ​സ്റ്റ് ​ചെ​യ്തു.​ ​അ​തേ​ത്തു​ട​ർ​ന്ന് ​ന​ട​ന്ന​ ​പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​ൽ​ ​ഇ​രു​പ​തോ​ളം​ ​ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​രും​ ​അ​ഞ്ച് ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​രും​ ​കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടു.

1919​ ​ഏ​പ്രി​ൽ​ 13​ ​സി​ക്ക്് ​കൊ​യ്ത്തു​ത്സ​വ​മാ​യ​ ​ബൈ​ശാ​ഖി​ ​ദി​ന​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​പൊ​ലീ​സ് ​അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​സ​മാ​ധാ​ന​പ​ര​മാ​യി​ ​പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ക്കു​വാ​നാ​ണ് ​സിക്ക് ,​ഹി​ന്ദു​ ​മു​സ്ലിം​ ​വം​ശ​ജ​രു​ടെ​ ​ഒ​രു​ ​കൂ​ട്ടാ​യ‌്മ​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ബാ​ഗ് ​മൈ​താ​ന​ത്തു​ ​ത​ടി​ച്ചു​ ​കൂ​ടി​യ​ത്.
ബൈ​ശാ​ഖി​ ​ഉ​ത്സ​വ​ത്തി​ന്റെ​ ​മേ​ള​ക​ൾ​ ​പൊ​ലീ​സ് ​അ​ട​ച്ചു​ ​പൂ​ട്ടി​യ​തി​നാ​ൽ​ ​അ​തി​നു​ ​പ​ങ്കെ​ടു​ക്കാ​ൻ​ ​എ​ത്തി​യ​വ​രും​ ​കൂ​ടി​ ​ചേ​ർ​ന്ന് ​ഏ​താ​ണ്ട് ​ഇ​രു​പ​തി​നാ​യി​രം​ ​പേ​രോ​ളം​ ​മൈ​താ​ന​ത്ത് ​തി​ങ്ങി​ക്കൂ​ടി​യി​രു​ന്നു,​ ​കൈ​ക്കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളും​ ​വൃ​ദ്ധ​രും​ ​സ്ത്രീ​ക​ളും​ ​ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ ​ജ​ന​ക്കൂ​ട്ടം.​ ​ദേ​ശ​സ്‌​നേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​ ​മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ൾ​ ​അ​ല​യ​ടി​ക്കു​ന്ന​ ​മൈ​താ​നം.

​ ​അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം​ ​സ​മാ​ധാ​ന​പ​ര​മാ​യി​ ​മു​ന്നേ​റി​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന​ ​ആ​ ​പ്രാ​ർ​ത്ഥ​നാ​സം​ഗ​മ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണ് ​ബ്രി​ഗേ​ഡി​യ​ർ​ ​ജ​ന​റ​ൽ​ ​റെ​ജി​നാ​ൾ​ഡ് ​എ​ഡ്വേ​ർ​ഡ് ​ഹാ​രി​ ​ഡ​യ​റി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ​ ​ഗൂ​ർ​ഖ​ക​ളും​ ​ബ​ലൂ​ചി​ക​ളും​ ​അ​ട​ങ്ങി​യ​ ​ഏ​താ​ണ്ട് 90​ ​പേ​രു​ള്ള​ ​സൈ​നി​ക​ ​സം​ഘം​ ​ ഇ​ര​ച്ചെ​ത്തി​യ​ത്.​ ​നി​രാ​യു​ധ​രെ​ ​നേ​രി​ടു​വാ​ൻ​ ​റൈ​ഫി​ളും​ ​യ​ന്ത്ര​ ​തോ​ക്കു​ക​ളും​ ​അ​ട​ങ്ങി​യ​ ​സൈ​നി​ക​ ​സ​ന്നാ​ഹം.​ ​പ്ര​ധാ​ന ​വാ​തി​ൽ​ ​അ​ട​ച്ചു​ ​യാ​തൊ​രു​ ​പ്ര​കോ​പ​ന​വും​ ​ഇ​ല്ലാ​തെ​ ​അ​വ​ർ​ ​വെ​ടി​വ​യ്പ്പ് ​ ആ​രം​ഭി​ച്ചു.​

​ഏ​താ​ണ്ട് ​പ​ത്തു​ ​മി​നി​റ്റോ​ളം​ ​നീ​ണ്ടു​ ​നി​ന്ന​ ​അ​തി​ക്രൂ​ര​മാ​യ​ ​ന​ര​നാ​യാ​ട്ട്.​ആ​ളു​ക​ൾ​ ​തി​ങ്ങി​യോ​ടു​ന്ന​ ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് ​വെ​ടി​യു​തി​ർ​ക്കു​വാ​ൻ​ ​ജ​ന​റ​ൽ​ ​ഡ​യ​ർ​ ​നി​ർ​ദ്ദേ​ശം​ ​ന​ൽ​കി.​ ​നി​മി​ഷ​നേ​രം​ ​കൊ​ണ്ട് ​മൈ​താ​നം​ ​ശ​വ​ക്കൂ​മ്പാ​ര​മാ​യി​ ​മാ​റി.​ ​അ​ട​ഞ്ഞു​ ​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ ​മ​തി​ലു​ക​ൾ​ ​ദു​ര​ന്ത​ത്തെ​ ​ഇ​ര​ട്ടി​പ്പി​ച്ചു.​ ​വെ​ടി​വ​യ്പ്പി​ൽ​ ​നി​ന്നും​ ​രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​യി​ ​ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ ​മൈ​താ​ന​ത്തെ​ ​ചെ​റി​യ​ ​കി​ണ​റ്റി​ന്റെ​ ​ഉ​ള്ളി​ലേ​ക്കും​ ​എ​ടു​ത്തു​ ​ചാ​ടി.​ 120​ ​മൃ​ത​ദേ​ഹ​ങ്ങ​ളാ​ണ് ​ര​ക്ഷാ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​ർ​ ​പി​ന്നീ​ട് ​ഇ​വി​ടെ​ ​നി​ന്നും​ ​ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്.

തി​ക്കി​ലും​ ​തി​ര​ക്കി​ലും​ ​പെ​ട്ട് ​മ​രി​ച്ച​വ​ർ​ ​അ​നേ​ക​ർ.​ 1650​ ​റൗ​ണ്ടോ​ളം​ ​വെ​ടി​യു​തി​ർ​ത്ത​തിന് ​ശേ​ഷം,​ ​വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ൾ​ ​തീ​ർ​ന്ന​തി​നാ​ൽ​ ​മാ​ത്രം​ ​അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ച,​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ ​സ​മ​ര​ ​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ​ ​ഏ​റ്റ​വും​ ​ഭീ​തി​ദ​മാ​യ​ ​കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല.​ ​തു​ട​ർ​ന്ന് ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ലെ​മ്പാ​ടും​ ​നി​രോ​ധ​നാ​ജ്ഞ​ ​പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച​തി​നാ​ൽ​ ​എ​ത്ര​ ​പേ​രു​ ​മ​രി​ച്ചു​വെ​ന്നോ​ ​ആ​രൊ​ക്കെ​യാ​ണ് ​മ​രി​ച്ച​തെ​ന്നോ​ ​ഉ​ള്ള​ ​ക​ണ​ക്കെ​ടു​പ്പ് ​പോ​ലും​ ​അ​സാ​ധ്യ​മാ​യ​ ​മ​നു​ഷ്യ​ക്കു​രു​തി.

പ​ഞ്ചാ​ബ് ​ലെഫ്‌റ്റന​ന്റ് ​ഗ​വ​ർ​ണ​ർ​ ​മൈ​ക്കി​ൾ​ ​ഡ​യ​റി​ന്റെ​ ​ത​ല​ച്ചോ​റി​ൽ​ ​വി​രി​ഞ്ഞു​ ​ജ​ല​ന്ധ​ർ​ ​ബ്രി​ഗേ​ഡി​ന്റെ​ ​ക​മാ​ൻ​ഡ​ർ​ ​ജ​ന​റ​ലാ​യി​രു​ന്നബ്രി​ഗേ​ഡി​യ​ർ​ ​ജ​ന​റ​ൽ​ ​റെ​ജി​നാ​ൾ​ഡ് ​ഡ​യ​ർ​ ​ന​ട​പ്പി​ലാ​ക്കി​യ​ ​മ​നു​ഷ്യ​ക്കു​രു​തി​യെ​ന്നു​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ബാ​ഗ് ​ദു​ര​ന്ത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​ ​പ​റ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ .379​ ​പേ​ർ​ ​മ​രി​ച്ചു​വെ​ന്ന് ​സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്റെ​ ​ക​ണ​ക്കെ​ടു​പ്പു​ക​ളും​ ​ഹ​ണ്ട​ർ​ ​ക​മ്മീ​ഷ​നും​ ​പ​റ​യു​മ്പോ​ൾ​ 1800​ ​ലേ​റെ​ ​മ​ര​ണ​മെ​ന്ന് ​ര​ക്ഷാ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രും​ ​ദൃ​ക‌്സാ​ക്ഷി​ക​ളും​ ​ഉ​റ​പ്പി​ക്കു​ന്നു.​ ​

ഈ​ ​ദു​ര​ന്ത​ത്തെ​ ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്ന​ ​വി​ൻ​സ്റ്റ​ൻ​ ​ച​ർ​ച്ചി​ൽ​ ​അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം​ ​മൃ​ഗീ​യം​ ​എ​ന്നാ​ണ് ​അ​പ​ല​പി​ച്ച​ത്.​ ​ഇ​തേ​ത്തു​ട​ർ​ന്ന് ​ബു​വ​ർ​ ​യു​ദ്ധ​കാ​ല​ത്തു​ ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​ർ​ ​സ​മ്മാ​നി​ച്ച​ ​'​കൈ​സ​ർ​ ​ഇ​ ​ഹി​ന്ദ്"​ ​പ​ദ​വി​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ഉ​പേ​ക്ഷി​ച്ചു​ .ര​വീ​ന്ദ്ര​ ​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ത​ന്റെ​ ​'​സ​ർ​"​ ​സ്ഥാ​നം​ ​തി​രി​ച്ചു​ ​ന​ൽ​കി.​ ​വൈ​സ്രോ​യി​യു​ടെ​ ​എ​ക്സി​ക്യൂ​ട്ടീ​വ് ​ സ​മി​തി​ ​അം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്ന​ ​സി​ ​ശ​ങ്ക​ര​ൻ​ ​നാ​യ​ർ​ ​ ത​ന്റെ​ ​അം​ഗ​ത്വം​ ​രാ​ജി​ ​വ​ച്ചു.​ ​ജ​ന​റ​ൽ​ ​ഡ​യ​റി​നു​ ​ത​ന്റെ​ ​പ​ദ​വി​ ​ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​ ​വ​ന്നു.​ ​ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​രെ​ ​ഒ​രു​ ​പാ​ഠം​ ​പ​ഠി​പ്പി​ക്കാ​നാ​യി​ ​ഡ​യ​ർ​ ​ചെ​യ്ത​ ​ഈ​ ​പ്ര​വൃ​ത്തി​ ​പി​ന്നീ​ട് ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ​ ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ​ ​അ​ന്ത്യം​ ​കു​റി​ക്കാ​നു​ത​കി​യ​ ​സം​ഭ​വ​മാ​യി​ ​മാ​റു​ക​ ​ത​ന്നെ​ ​ചെ​യ്തു.

വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​പ്പു​റം​ 1940​ ​ൽ​ ​ല​ണ്ട​നി​ലെ​ ​വെ​സ്റ്റ് ​മി​നി​സ്റ്റ​റി​ലെ​ ​കാ​ക‌്സ്റ്റ​ൻ​ ​ഹാ​ളി​ൽ​ ​ന​ട​ന്ന​ ​ഒ​രു​ ​യോ​ഗ​ത്തി​ൽ​ ​ത​ന്റെ​ ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​നുശേ​ഷം​ ​ഇ​രി​ക്കാ​നൊ​രു​ങ്ങി​യ​ ​പ​ഴ​യ​ ​ആ​ ​പ​ഞ്ചാ​ബ് ​ഗ​വ​ർ​ണ​ർ​ ​മൈ​ക്കി​ൾ​ ​ഡ​യ​റി​നെ​ ​കാ​ത്തു​ ​സ​ർ​ദാ​ർ​ ​ഉ​ധം​സി​ങ് ​നി​ൽ​പ്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​ ​വേ​ട്ട​യാ​ട​പ്പെ​ട്ട​ ​ത​ന്റെ​ ​ജ​ന​ത​യ്ക്കു​ ​വേ​ണ്ടി​ ​ഉ​ധം​ ​സി​ങ് ​വ​ലി​ച്ച​ ​കാ​ഞ്ചി​ക്കു​ ​മു​ന്നി​ൽ​ ​ഡ​യ​ർ​ ​പി​ട​ഞ്ഞു​ ​വീ​ണു.​ ​ദേ​ശീ​യ​ ​വാ​ദി​യും​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ബാ​ഗ് ​സം​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ​ ​ദൃ​ക‌്സാ​ക്ഷി​യു​മാ​യി​രു​ന്ന​ ​ഉ​ധം​സി​ങ് ​ദു​ര​ന്ത​ ​മൈ​താ​ന​ത്തെ​ ​ചോ​ര​ ​പു​ര​ണ്ട​ ​മ​ണ്ണ് ​നി​റ​ച്ച​ ​കു​പ്പി​യു​മാ​യി​ 21​ ​വ​ർ​ഷ​മാ​യി​ ​പ്ര​തി​കാ​രാ​ഗ്നി​ ​അ​ണ​യാ​തെ​ ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​ ​കാ​ത്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.​ ​കാ​ലം​ ​കാ​ത്തു​ ​വ​ച്ച​ ​നീ​തി.

ബ്രി​ട്ടി​ഷ് ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രി​ക്കെ​ ​ജാ​ലി​യ​ൻ​ ​വാ​ലാ​ ​ബാ​ഗ് ​സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ച​ ​ഡേ​വി​ഡ് ​കാ​മ​റോ​ൺ​ ​സ​ന്ദ​ർ​ശ​ക​ ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ ഇ​ങ്ങ​നെ​ ​എ​ഴു​തി​ .​'​ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ​ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ​ ​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ​ ​ഏ​റ്റ​വും​ ​അ​പ​മാ​ന​ക​ര​മാ​യ​ ​സം​ഭ​വം​ ..​"​മാ​പ്പ് ​പ​റ​ച്ചി​ൽ​ ​മ​നഃ​പൂ​ർ​വം​ ​വി​സ്മ​രി​ച്ചു​ള്ള ഒ​രു​ ​അ​നൗ​ദ്യോ​ഗി​ക​ ​ഖേ​ദ​ ​പ്ര​ക​ട​മാ​യി​രു​ന്നു​ ​അ​ത്.​ ​ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​ ​തെ​രേ​സ​ ​മേ​യും​ ​അ​ഗാ​ധ​മാ​യ​ ​ദുഃ​ഖം​ ​മാ​ത്രം​ ​രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ ​സ്പ​ഷ്ട​വും​ ​ഉ​പാ​ധി​ക​ളി​ല്ലാ​ത്ത​തു​മാ​യ​ ​ക്ഷ​മാ​പ​ണം​ ​എ​ന്ന​ ​ആ​വ​ശ്യ​ത്തി​ൽ​ ​നി​ന്നൊ​ഴി​ഞ്ഞു​ ​മാ​റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.