കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ പ​ത്രപ്ര​വർ​ത്ത​ന രം​ഗ​ത്ത് നി​റസാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മാ​യി​രു​ന്ന എം.എ​സ്.മ​ണി ഓർ​മ്മ​യാ​യി. കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യി​ലൂ​ടെ ക​ലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ​ത്തി​യ മ​ണി​യു​ടെ സം​ഭാ​വ​ന​കൾ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്താതെ കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ പ​ത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​ന ച​രി​ത്രം പൂർ​ത്തി​യാ​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. അ​ടി​ച്ച​മർ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട ജ​ന​വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ശ​ബ്ദ​വും മു​ഖ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി. പ​ത്രാ​ധി​പർ കെ സു​കു​മാ​രൻ എല്ലാവരുടെയും പ​ത്രാ​ധി​പ​രാ​യി​രു​ന്നു. കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ അ​ങ്ക​ണ​ത്തിൽ പി​ച്ച​വ​ച്ചു ന​ട​ന്ന,​ പ​ത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ മൂ​ത്ത ​പു​ത്ര​നാ​യ മ​ണി പി​താ​വി​നെപ്പോലെ പ​ത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​ന രം​ഗ​ത്ത് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​നാ​യി. അ​ഴി​മ​തി​ക​ളി​ലും കെ​ടു​കാ​ര്യ​സ്ഥ​ത​യി​ലും ഭ​ര​ണസം​വി​ധാ​ന​ങ്ങൾ അ​ഭി​ര​മി​ക്കു​മ്പോൾ ഇ​ടി​വെ​ട്ടു​ന്ന ശ​ബ്ദ​ത്തോ​ടെ ഗർ​ജ്ജി​ക്കു​ന്ന പ​ത്രാ​ധി​പർ സു​കു​മാ​ര​ന്റെ പാ​ര​മ്പ​ര്യം എം.എ​സ്. മ​ണി​യും പിൻ​തു​ടർ​ന്നു.

സം​വ​ര​ണ പ്ര​ശ്നമുയർത്തിയ പ​ത്രാ​ധി​പർ സു​കു​മാ​രന്റെ കു​ള​ത്തൂർ പ്ര​സം​ഗം ഇ​ന്നും ച​രി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി ശേഷിക്കുന്നു. കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യിൽ എം.എ​സ്.മ​ണി ബൈലൈൻ വച്ച് എഴുതിയ ‘കാ​ട്ടു​ക​ള്ള​ന്മാർ’ എ​ന്ന ലേ​ഖ​നം ഒ​ട്ടേ​റെ വി​വാ​ദ​ങ്ങൾ​ക്ക് തി​രികൊ​ളു​ത്തി. കേ​ര​ളരാ​ഷ്ട്രീ​യം ത​ന്നെ പ്ര​ക്ഷു​ബ്ധ​മാ​യി. എം.എ​സ്. മ​ണി​യു​മാ​യി പ​രി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത് ഞാൻ യൂ​ണി​വേ​ഴ്സി​റ്റി കോ​ളേ​ജിൽ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​യാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്താണ്.

ഞാൻ ഒ​ന്നാം വർ​ഷ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​യാ​യി യൂ​ണി​വേ​ഴ്സി​റ്റി കോ​ളേ​ജി​ലെ​ത്തു​മ്പോൾ മ​ണി അ​വ​സാ​ന വർ​ഷമായിരുന്നു. കോ​ളേ​ജിൽ ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ സീ​നി​യേഴ്സും ഉ​റ്റ ച​ങ്ങാ​തി​മാരുമായിരുന്ന പ​ല​രെ​യും ഓർ​ത്തു​പോ​കു​ന്നു. മ​ണി​യു​ടെ സ​തീർ​ത്ഥ്യ​​രാ​യി​രു​ന്ന ക​ണി​യാ​പു​രം രാ​മ​ച​ന്ദ്രൻ, പ്രൊ​ഫ. റ്റി.ജെ. ച​ന്ദ്ര​ചൂ​ഡൻ, ഇ​സ്‌മയിൽ (ഖ​ദീ​ജ തീ​യേ​റ്റർ, ചി​റ​യിൻ​കീ​ഴ്), ഗോ​പൻ (എ.ഐ.ആർ), എൻ. കൃ​ഷ്ണൻനാ​യർ ഐ.പി.എ​സ്., സു​ന്ദ​രം ധ​നു​വ​ച്ച​പു​രം, എൻ.ആർ.എ​സ്. ബാ​ബു (ക​ലാ​കൗ​മു​ദി), രാ​ജ​ശേ​ഖ​രൻ തു​ട​ങ്ങി​യ എ​ത്ര​യോ പേർ മ​ണി​യു​ടെ സ​ഹ​പാഠി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. ഇ​വ​രിൽ പ​ല​രും മൺ​മ​റ​ഞ്ഞു.

മ​ണി​യു​ടെ അ​വ​സാ​ന നാ​ളു​ക​ളി​ലും ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ കാ​ണാ​നെ​ത്തു​മാ​യി​രു​ന്നു. തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം ലോ​ക്​സ​ഭാ സീ​റ്റിൽ മ​ത്സ​രി​ക്കു​ന്ന സമയത്ത് ​ഞാൻ നി​ര​വ​ധി ത​വ​ണ മ​ണി​യെ കാ​ണാ​നെ​ത്തി.

എ​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ എം.എസ്. മണി ശ​ക്ത​മാ​യ ഇ​ട​പെ​ടൽ ന​ട​ത്തി​യ​തി​ന്റെ ന​ല്ല ഫ​ല​ങ്ങൾ എ​നി​ക്ക് അ​നു​ഭ​വി​ക്കാൻ ക​ഴി​ഞ്ഞു. എ​ന്നെപ്പോലെ എ​ത്ര​യോ പേർ പൊ​തു​രം​ഗ​ത്തും ഭ​ര​ണ​രം​ഗ​ത്തും പ്രശസ്തരായതിനു പി​ന്നിൽ കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​ക്കും മ​ണി​ക്കും നിർ​വ്വ​ഹി​ക്കാൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ പ​ങ്ക് ചെ​റു​താ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. കെ.വി​ജ​യ​രാ​ഘ​വൻ, വേ​ണാ​ട്ട് ക​രു​ണാ​ക​രൻ, ജി.വേ​ണു​ഗോ​പാൽ, പ്രൊ​ഫ. ജ​ഗ​നാ​ഥപ്പണിക്കർ,​ വർഗീസ്,​ കെ.ജി. പ​ര​മേ​ശ്വ​രൻ നാ​യർ... തുടങ്ങി കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ അ​ണി​യ​റ ശി​ല്പി​ക​ളാ​യി പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ച എത്രയോ പ്രമുഖരുണ്ട്. ഒ​ളി​വുജീവിതം നയിച്ചിരുന്ന കാലത്ത് സ​ഖാ​വ് ഇ.കെ.നാ​യ​നാ​രും കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ജ​വ​രു​ടെ​യെ​ല്ലാം സ്‌നേ​ഹ​വാ​ത്സ​ല്യ​ങ്ങൾ നേ​ടി​യെ​ടു​ത്തു കൊ​ണ്ടു​ള്ള സേ​വ​ന​മാ​ണ് കേ​ര​ളാ​കൗ​മു​ദി​യിൽ മ​ണി നിർവ​ഹി​ച്ച​ത്.

കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ സാഹി​ത്യ- സാം​സ്‌കാ​രി​ക രം​ഗ​ത്ത് മ​ണി​യു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ ചെ​ന്നെ​ത്തി​യ​തി​ന്റെ ഫലമായി ‘ക​ലാ​കൗ​മു​ദി’ വാ​രി​ക​യും പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചു. പ്രൊ​ഫ.എം.കൃ​ഷ്ണൻ നാ​യ​രു​ടെ സാഹിത്യ വാ​ര​ഫ​ലം എ​ന്ന ക​ലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ സ്ഥി​രം പം​ക്തി മ​ല​യാ​ള സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന് ഒ​രു പു​തി​യ മു​ഖം നൽ​കി.​

ക​ലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലൂ​ടെ ഒ​ട്ടേ​റെ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാർ പ്ര​ശ​സ്ത​രാ​യി. ഇ​വ​രിൽ എ​സ്. ജ​യ​ച​ന്ദ്രൻ നാ​യ​രും, എൻ.ആർ.എ​സ്. ബാ​ബു​വും മ​ണി​യു​ടെ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ എന്നും നി​റ​ഞ്ഞു നിൽ​ക്കു​ന്ന സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളാ​ണെ​ന്ന് പ​റ​യാ​തെ വ​യ്യ.

മ​ണി​യു​ടെ സ​ഹോ​ദ​ര​നും കു​റച്ചു​ കാ​ലം കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ എം.ഡി.യു​മാ​യി​രു​ന്ന മ​ധു​വും; ശ്രീ​നി​വാ​സ​നും തു​ടർ​ന്ന് ദീർ​ഘ​നാൾ കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ ചീ​ഫ് എ​ഡി​റ്റ​റും എം ഡിയും ആയിരുന്ന ര​വി​യു​മെ​ല്ലാമായി ദീർ​ഘ നാ​ളത്തെ ബ​ന്ധം പു​ലർ​ത്താൻ എ​നി​ക്കു ക​ഴി​ഞ്ഞു. ദീ​പു ര​വി, ദർ​ശൻ ര​വി എ​ന്നി​വ​രു​മാ​യുള്ള ബ​ന്ധം കേ​ര​ള​കൗ​മു​ദി വ​ഴി ഞാ​നി​പ്പോ​ഴും തു​ട​രു​ന്നു. കേ​ര​ള രാ​ഷ്ട്രീ​യ – സാ​മൂ​ഹ്യ, മാ​ധ്യ​മ രം​ഗ​ത്ത് ഒ​രു വ​ടവൃ​ക്ഷ​മാ​യി വ​ളർ​ന്നു നിൽ​ക്കു​ന്ന പ​ത്രാ​ധി​പർ സു​കു​മാ​ര​ന്റെ മൂ​ത്ത​പു​ത്ര​നും പ​ത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​നരം​ഗ​ത്തെ അ​തി​കാ​യ​നു​മാ​യ എം.എ​സ്.മ​ണി​യു​ടെ വേർ​പാ​ടിൽ ബാ​ഷ്പാ​ഞ്ജ​ലി​ക​ൾ അർ​പ്പി​ക്കു​ന്നു.