സ​ജീ​വ​ ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​യാ​യ​ ​അ​മ്മ​യെ​ക്കു​റി​ച്ച​ല്ല,​ ​വീ​ടി​ന്റെ​ ​​ ​ഉ​ത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വം​ ​ഏ​റ്റെ​ടു​ത്ത് ​ആ​ ​തി​ര​ക്കു​മാ​യി​ ​മു​ന്നോ​ട്ടു​പോ​കു​ന്ന​ ​അ​മ്മ​യാ​ണ് ​ഓ​ർ​മ്മ​യി​ൽ.​ ​ആ​ ​അ​മ്മ​യെ​ ​മാ​ത്ര​മേ​ ​അ​റി​യു​ള്ളൂ.​ ​സ​ജീ​വ​ ​രാ​ഷ്ട്രീ​യം​ ​വി​ട്ട് ​വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ ​പി​ന്നി​ട്ടെ​ങ്കി​ലും​ ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന​ക​ത്തും​ ​പു​റ​ത്തു​മു​ള്ള​ ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​സം​ഭ​വ​വി​കാ​സ​ങ്ങ​ളെ​ ​സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യി​ ​നി​രീ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും​ ​വി​ല​യി​രു​ത്തു​ക​യും​ ​അ​ഭി​പ്രാ​യം​ ​പ​ങ്കു​വ​യ്ക്കു​ക​യും​ ​ചെ​യ്തി​രു​ന്നു​ ​അ​മ്മ.

അ​ച്ഛ​ന്റെ​ ​മ​ര​ണ​ശേ​ഷം​ 1985​ ​ൽ​ ​‌​അ​മ്മ​ ​ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലേ​ക്ക് ​വ​ന്നു.​ ​നാ​ട്ടി​ലെ​ത്തി​യ​ത് ​പി​ന്നെ​ ​ഒ​ന്നോ​ ​ര​ണ്ടോ​ ​ത​വ​ണ​ ​മാ​ത്രം.​ ​ഗു​ഡ്ഗാ​വി​ലെ​ ​വീ​ട്ടി​ൽ​ ​വാ​യ​ന​യും​ ​മ​റ്റു​മാ​യി​ ​സ്വ​സ്ഥ​മാ​യ​ ​വി​ശ്ര​മ ​ജീ​വി​തം.

ആ​ളു​ക​ളു​മാ​യു​ള്ള​ ​കൂ​ടി​ക്കാ​ഴ്ച​ ​വ​ള​രെ​ ​കു​റ​വാ​യി​രു​ന്നു.​ ​ആ​രെ​യും​ ​കാ​ണാ​നാ​യി​ ​പു​റ​ത്തു​പോ​കാ​റി​ല്ല.​ ​വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തു​ന്ന​ ​സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളു​മാ​യി​ ​സം​സാ​രി​ക്കും.​ ​കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ​ ​നി​ന്ന് ​ബ​ന്ധു​ക്ക​ൾ​ ​വ​രും.

പ​ത്ര​ങ്ങ​ളും​ ​പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു​ ​പ്ര​ധാ​ന​കൂ​ട്ട്.​ ​അ​വ​സാ​ന​നാ​ളു​വ​രെ​യും​ ​വാ​യ​ന​ ​തു​ട​ർ​ന്നു.​ ​മ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് ​പ​ത്തു​ദി​വ​സം​ ​മു​ൻ​പ് ​വ​രെ​യും​ ​പ​ത്രം​ ​വാ​യി​ക്കാ​ൻ​ ​ശ്ര​മി​ച്ചു.​ ​അ​വ​സാ​ന​കാ​ല​ത്ത് ​വാ​യി​ക്കാ​നു​ള്ള​ ​ബു​ദ്ധി​മു​ട്ട് ​അ​മ്മ​യെ​ ​വി​ഷ​മി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു.
രാ​ജ്യ​ത്തി​ന​ക​ത്തും​ ​പു​റ​ത്തു​മു​ണ്ടാ​കു​ന്ന​ ​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം​ ​ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു.​ ​ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യ​ ​പ​രാ​ജ​യ​ത്തി​ലും​ ​വ​ല​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​ഭ​യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​ ​നി​ല​യി​ലു​ള്ള​ ​വ​ള​ർ​ച്ച​യി​ലും​ ​ക​ടു​ത്ത​ ​നി​രാ​ശ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​ ​എ​ങ്കി​ലും​ ​ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​ശ​ക്തി​യി​ലു​ള്ള​ ​വി​ശ്വാ​സം​ ​എപ്പോ​ഴും​ ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​അ​വ​സാ​ന​ശ്വാ​സം​ ​വ​രെ​യും​ ​ഇ​ട​ത് ​ആ​ശ​യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കൊ​പ്പം​ ​ഉ​റ​ച്ചു​നി​ന്നു.

കോ​ൺ​ഗ്ര​സാ​ണ് ​രാ​ജ്യ​ത്തെ​ ​പ​രാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത്.​ ​അ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ​ബി.​ജെ.​പി​ ​ഈ​ ​നി​ല​യി​ൽ​ ​വ​ള​ർ​ന്ന​തെ​ന്ന് ​ഒ​രി​ക്ക​ൽ​ ​പ​റ​ഞ്ഞു.​ ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ​ ​വി​നാ​ശം​ ​കാ​ണാ​ൻ​ ​അ​ധി​ക​കാ​ലം​ ​ഞാ​ൻ​ ​ഉ​ണ്ടാ​വി​ല്ല​ ​എ​ന്ന​താ​ണ് ​ആ​ശ്വാ​സ​മെ​ന്ന് ​ബി.​ജെ.​പി​യു​ടെ​ ​വി​ജ​യ​ശേ​ഷം​ ​അ​മ്മ​ ​പ​റ​ഞ്ഞു.​ ​ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന് ​അ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും​ ​അ​ത് ​ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​ൻ​ ​ക​ഴി​യാ​തെ​ ​പോ​യെ​ന്നും​ ​പു​തി​യ​ ​ആ​ളു​ക​ളെ​ ​ആ​ക​ർ​ഷി​ക്കു​ന്ന​ത​ര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല​ ​ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​​ ​ഭാ​ഷ​യെ​ന്നും​ ​അ​മ്മ​ ​പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു.​ ​യാ​ഥാ​ർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ൽ​ ​നി​ന്ന് ​അ​ക​ന്ന് ​പൂ​ർ​ണ​മാ​യും​ ​മ​റ്റൊ​രു​ ​ലോ​ക​ത്താ​യി​രു​ന്നു​ ​ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ​മെ​ന്നും​ ​അ​മ്മ​ ​വി​ശ്വ​സി​ച്ചു.

യു​വ​ത​ല​മു​റ​യി​ൽ​ ​ക​ന​യ്യ​കു​മാ​റി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് ​ന​ല്ല​ ​അ​ഭി​പ്രാ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​ക​ന​യ്യ​ ​സി.​പി.​ഐ​യോ​ടൊ​പ്പം​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ​ ​സ​ന്തോ​ഷ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​ ​യാ​ഥാ​ർ​ത്ഥ്യ​ബോ​ധ​മു​ള്ള​ ​ക​ന​യ്യ​യെ​പോ​ലു​ള്ള​ ​യു​വ​നേ​താ​ക്ക​ളെ​യാ​ണ് ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന് ​ആ​വ​ശ്യ​മെ​ന്ന് ​അ​മ്മ​ ​പ​റ​യു​മാ​യി​രു​ന്നു.

വിവാഹശേഷം രാഷ്‌ട്രീയം വിട്ടു

അ​ന്ത​രി​ച്ച​ ​സ​മു​ന്ന​ത​ ​ക​മ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ​നേ​താ​വും​ ​സി.​പി.​ഐ​ ​സം​സ്ഥാ​ന​ ​സെ​ക്ര​ട്ട​റി​യും​ ​മ​ന്ത്രി​യു​മാ​യി​രു​ന്ന​ ​എം.​എ​ൻ.​ ​ഗോ​വി​ന്ദ​ൻ​ ​നാ​യ​രു​ടെ​ ​ഭാ​ര്യയായ ദേവകി പണിക്കർ ആ​ദ്യ​കാ​ല​ ​ക​മ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ​പാ​ർ​ട്ടി​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​യും​ ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ക​യുമായിരുന്നു.​ ​ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നും​ ​ന​യ​ത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​നും​ ​രാ​ജ്യ​സ​ഭാം​ഗ​വു​മാ​യി​രു​ന്ന​ ​സ​ർ​ദാ​ർ​ ​കെ.​എം​ ​പ​ണി​ക്ക​രു​ടെ​ ​മ​ക​ൾ.​ ​ഓ​ക്സ്‌​ഫോഡി​ൽ​ ​നി​ന്ന് ​ഉ​ന്ന​ത​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം.​ ​അ​ച്ഛ​നൊ​പ്പം​ ​ചൈ​ന​യി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ൾ​ ​ക​മ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ​ആ​ശ​യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​ ​അ​ടു​ത്തു.​ ​ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ​ ​മ​ട​ങ്ങി​യെ​ത്തി​യ​ ​ദേ​വ​കി​ ​പ​ണി​ക്ക​ർ​ ​എ.​കെ.​ജി​ക്കൊ​പ്പം​ ​കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ​ത്തി​ ​പാ​ർ​ട്ടി​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​സ​ജീ​വ​മാ​യി.​ ​പു​തി​യ​ ​ചീ​ന​ ​എ​ങ്ങോ​ട്ട് ​എ​ന്ന​ ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ ​പ​ര​മ്പ​ര​യു​മാ​യി​ ​സം​സ്ഥാ​ന​ത്തു​ട​നീ​ളം​ ​സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ചു.​ ​പാ​ർ​ട്ടി​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ത്തി​നി​ടെ​ ​എം.​എ​ന്നു​മാ​യി​ ​പ​രി​ച​യ​പ്പെ​ട്ടു.​ ​വി​വാ​ഹ​ ​ശേ​ഷം​ ​സ​ജീ​വ​ ​രാ​ഷ്ട്രീ​യം​ ​വി​ട്ടു.​ ​എം.​എ​ന്നി​ന്റെ​ ​ ​മ​ര​ണ​ശേ​ഷം​ ​മ​ക​ൾ​ ​അം​ബി​ക​യ്‌​ക്കൊ​പ്പം​ ​ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലേ​ക്ക് ​താ​മ​സം​ ​മാ​റ്റി.

(​സു​പ്രീം​കോ​ട​തി​യി​ലെ​ ​മു​ൻ​ ​അ​ഭി​ഭാ​ഷ​ക​യാ​ണ് ​ ലേഖിക )