പ്രാ​ചീ​ന​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​ ​എ​ന്നു​ ​കേ​ട്ടാ​ൽ​ ​മ​ന​സി​ലോ​ടി​യെ​ത്തു​ന്ന​ത് ​ന​ള​ന്ദ,​ ​ത​ക്ഷ​ശി​ല​ ​എ​ന്നീ​ ​പേ​രു​ക​ളാ​ണ്.​ ​പ​ട്ന​യി​ൽ​ ​നി​ന്നു​ ​രാ​ജ്ഗീ​റി​ലേ​ക്കു​ള്ള​ ​യാ​ത്ര.​ ​അ​തി​രാ​വി​ലെ​ ​ത​ന്നെ​ ​പു​റ​പ്പെ​ട്ട​തി​നാ​ൽ​ ​ഗം​ഗാ​ന​ദി​യി​ൽ​ ​നി​ന്നു​ള്ള​ ​സൂ​ര്യോ​ദ​യം​ ​കാ​ണാ​നാ​യി.​ ​വി​ശാ​ല​ജ​ല​രാ​ശി​യി​ൽ​ ​സ്വ​ർ​ണ​ക്ക​തി​രു​ക​ൾ​ ​വാ​രി​യെ​റി​യു​ന്ന​ ​ക​തി​രോ​ൻ!​ ​ഗ​യ​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള​ ​വ​ഴി​യി​ൽ​ ​'​പ​ർ​വ​ത​ ​പു​രു​ഷ​ൻ​"​ ​എ​ന്നു​ ​പ്ര​സി​ദ്ധ​നാ​യ​ ​ദ​ശ​ര​ഥ് ​മ​ഞ്ചി​യു​ടെ​ ​സ​മാ​ധി.​ ​അ​വി​ടം​ ​ഒ​രു​ ​കൊ​ച്ച് ​അ​മ്പ​ല​മാ​ക്കി​ ​മാ​റ്റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​മാ​ഞ്ചി​യു​ടെ​ ​ഭാ​ര്യ​ ​വീ​ണു​ ​പ​രി​ക്കേ​റ്റ​പ്പോ​ൾ​ ​ആ​ശു​പ​ത്രി​യി​ൽ​ ​കൊ​ണ്ടു​പോ​കാ​ൻ​ ​വ​ഴി​യി​ല്ല.​ ​ഇ​രു​പ​ത്തി​ര​ണ്ടു​ ​വ​ർ​ഷം​ ​സ്വ​ന്ത​മാ​യി​ ​അ​ദ്ധ്വാ​നി​ച്ച് ​അ​ദ്ദേ​ഹം​ ​പ​ണി​ത​ 110​ ​മീ​റ്റ​ർ​ ​നീ​ള​മു​ള്ള​ ​ചു​രം​പാ​ത​ ​ഗ്രാ​മീ​ണ​ർ​ക്കു​ ​വ​ലി​യ​ ​അ​നു​ഗ്ര​ഹ​മാ​യി.​ ​മാ​ഞ്ചി​യെ​ ​ഗ്രാ​മീ​ണ​ർ​ ​വീ​ര​നാ​യ​ക​നാ​യി​ ​ആ​രാ​ധി​ക്കു​ന്നു.​ ​ആ​ ​അ​മ്പ​ല​ത്തി​നു​ ​മു​ൻ​പി​ൽ​ ​ഒ​രാ​ൾ​ ​ത​ന്റെ​ ​അ​ഞ്ചാ​റു​കു​ട്ടി​ക​ളു​മാ​യി​ ​ഇ​രു​ന്നു​ ​സ​മ​യം​ ​പോ​ക്കു​ന്നു.​ ​സ്‌​കൂ​ളി​ൽ​ ​പോ​കാ​ൻ​ ​പ്രാ​യ​മാ​യ​ ​കു​ട്ടി​ക​ളും​ ​കൂ​ട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ട്.​ ​എ​ന്റെ​ ​കാ​ർ​ ​നി​റു​ത്തു​മ്പോ​ൾ​ ​'​ഏ​തോ​ ​വ​ലി​യ​ ​ആ​ളു​ക​ളാ​"​ണെ​ന്നു​ ​ക​രു​തി​ ​ഗ്രാ​മീ​ണ​രി​ൽ​ ​ചി​ല​ ​പ്ര​മു​ഖ​ർ​വ​ന്ന് ​ആ​ ​ദ​ളി​ത് ​കു​ടും​ബ​ത്തോ​ടു​ ​ മാ​റി​ ​നി​ൽ​ക്കാ​ൻ​ ​പ​റ​ഞ്ഞു.​ ​ഞാ​ന​വ​രോ​ട് ​വേ​ണ്ട​ ​വേ​ണ്ട​ ​ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു​ ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ​ ​ചോ​ദി​ക്കാ​നാ​ണു​ ​ഞാ​ൻ​ ​കാ​ർ​ ​നി​റു​ത്തി​യ​ത് ​എ​ന്നു​ ​പ​റ​ഞ്ഞ​പ്പോ​ ​ൾ​ ​പി​ന്നെ​ ഉ​ത്സാ​ഹ​ത്തോ​ടെ​ ​സ്ഥ​ലം​ ​കാ​ട്ടി​ത്ത​രാ​ൻ​ ​എ​ല്ലാ​വ​രും​ ​ഒ​ന്നി​ച്ചു.​ ​മാ​ഞ്ചി​ ​ന​ൽ​കി​യ​ ​ജീ​വി​ത​ ​സ​ന്ദേ​ശ​ത്തെ​ ​ആ​രാ​ധ​ന​യ്ക്ക് ​ഉ​പാ​ധി​യാ​ക്കി​യ​ ​ഗ്രാ​മീ​ണ​ർ​ ​അ​തു​ ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ​ ​പ​ക​ർ​ത്താ​ൻ​ ​മ​റ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​വി​ദ്യ​ ​അ​ഭ്യ​സി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ന്റെ​ ​പ്രാ​ധാ​ന്യം​ ​തീ​രെ​ ​മ​ന​സി​ലാ​ക്കാ​ത്ത​ ​പാ​വ​പ്പെ​ട്ട​വ​ർ.

ഗ​യ​യി​ലെ​ ​ബോ​ധി​വൃ​ക്ഷ​ത്ത​ണ​ലി​ൽ​ ​നി​ൽ​ക്കു​മ്പോ​ൾ​ ​എ​ല്ലാ​റ്റി​ലും​ ​സ​മ​ത്വം​ ​ദ​ർ​ശി​ച്ച​ ​ബു​ദ്ധ​ദേ​വ​ന്റെ​ ​ജ്ഞാ​നോ​ദ​യ​ ​വേ​ദി​യി​ൽ​ ​കാ​ലു​ ​കു​ത്താ​നാ​യ​തി​ന്റെ​ ​കൃ​താ​ർ​ത്ഥ​ത.​ ​ഏ​റെ​ ​നേ​രം​ ​ആ​ ​വൃ​ക്ഷ​ത്ത​ണ​ലി​ൽ​ ​ധ്യാ​നി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​രാ​ജ്ഗീ​റി​ലെ​ ​സ​ർ​ക്കീ​ട്ട് ​ഹൗ​സ് ​വ​ള​രെ​ ​ഗം​ഭീ​ര​മാ​യി​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ ​ആ​ധു​നി​ക​ ​മ​ന്ദി​രം.​ ​എ​ങ്കി​ലും​ ​പ​ഴ​യ​ ​രാ​ജ​കീ​യ​ ​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​ന്റെ​ ​പ്രൗ​ഢി.​ ​സി​വി​ൽ​ ​എൻജി​​നി​​യ​റാ​യ​ ​മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​ ​നി​തീ​ഷ്‌​കു​മാ​ർ​ ​ത​ന്റെ​ ​സാ​ങ്കേ​തി​ക​ ​വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യം​ ​ഉ​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​ഗം​ഗാ​പാ​ല​ത്തി​ന്റേ​യും​ ​രാ​ജ്ഗീ​ർ​ ​സ​ർ​ക്കീ​ട്ട് ​ഹൗ​സി​ന്റെയും​ ​നി​ർ​മ്മാ​ണ​ത്തി​ൽ​ ​എ​ന്ന് ​ലെ​യ്സ​ൺ​ ​ഓ​ഫീ​സ​ർ​ ​പ​റ​ഞ്ഞു.​ ​ബു​ദ്ധ​ൻ​ ​ആ​ളു​ക​ളെ​ ​സ്വീ​ക​രി​ച്ചു​ ​സം​സാ​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​ ​വേ​ണു​വ​നം​ ​സ​ർ​ക്കീ​ട്ട് ​ഹൗ​സി​​ന് ​അ​ടു​ത്താ​ണ്.​ ​ബിം​ബി​സാ​ര​നെ​ ​പു​ത്ര​ൻ​ ​അ​ജാ​ത​ ​ശ​ത്രു​ ​ത​ട​വി​ലാ​ക്കി​യ​ ​ജെ​യി​ൽ,​ ​മ​ഹാ​ഭാ​ര​ത​ത്തി​ലെ​ ​പ​ല​ ​അ​വി​സ്മ​ര​ണീ​യ​ ​മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ങ്ങ​ളും​ ​ന​ട​ന്നു​ ​എ​ന്നു​ ​വി​ശ്വി​സി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ ​ആ​ർ​ക്കി​യോ​ള​ജി​ ​സൈ​റ്റു​ക​ൾ​ ​ഇ​വ​യൊ​ക്കെ​ ​രാ​ജ്ഗീ​റി​ന്റെ​ ​പ​രി​സ​ര​ങ്ങ​ളി​ലു​ണ്ട്.
ന​ള​ന്ദ​ ​എ​ന്ന​ ​ലോ​ക​ത്തി​ലെ​ ​ആ​ദ്യ​ത്തെ​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​ ​അ​ഞ്ചാം​ ​നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ൽ​ ​സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​ ​എ​ന്നു​ ​ക​രു​തു​ന്നു.​ ​ഹ​ർ​ഷ​വ​ർ​ദ്ധ​ൻ​ 11​-ാം​ ​നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ൽ​ ​അ​തു​ ​വി​പു​ലീ​ക​രി​ച്ചു​വ​ത്രെ.​ ​പ​തി​നാ​യി​രം​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ളും​ ​ര​ണ്ടാ​യി​രം​ ​അ​ദ്ധ്യാ​പ​ക​രും​ ​ഇ​വി​ടെ​ ​ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​'​അ​റി​വു​ ​ന​ൽ​കു​ന്ന​ ​സ്ഥ​ലം​"​ ​എ​ന്നാ​ണ് ​ന​ള​ന്ദ​ ​എ​ന്ന​ ​പ​ദ​ത്തി​ന് ​അ​ർ​ത്ഥം.​ ​ബ​ക്തി​യാ​ർ​ ​ഖി​ൽ​ജി​ ​ന​ള​ന്ദ​ ​ക​ത്തി​ച്ചു.​ ​മാ​സ​ങ്ങ​ളോ​ളം​ ​വേ​ണ്ടി​​വ​ന്നു​ ​മു​ഴു​വ​ൻ​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളും​ ​ക​ത്തി​ത്തീ​രാ​ൻ.​ ​ഇ​ന്ന് ​ന​ള​ന്ദ​ ​ലോ​ക​ ​പൈ​തൃ​ക​മാ​യി​ ​പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​അ​വി​ട​ത്തെ​ ​മ്യൂ​സി​യ​വും​ ​സൈ​റ്റും​ ​കാ​ണു​വാ​ൻ​ ​ഒ​രു​ ​ഗൈ​ഡി​ന്റെ​ ​സ​ഹാ​യം​ ​തേ​ടി.​ ​അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​ ​അ​ഗാ​ധ​ ​പാ​ണ്ഡി​ത്യം​ ​എ​ന്നെ​ ​ആ​ക​ർ​ഷി​ച്ചു.​ ​റി​ട്ട​യ​ർ​ ​ചെ​യ്ത​ ​ച​രി​ത്രാ​ദ്ധ്യാ​പ​ക​നാ​ണ​ദ്ദേ​ഹ​മെ​ന്ന് എ​ന്നോ​ടു​ ​വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത് ​പി​രി​യു​മ്പോ​ൾ​ ​മാ​ത്രം.​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ൾ​ ​ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന​ ​ഹോ​സ്റ്റ​ൽ​ ​മു​റി​ക​ൾ,​ ​ര​സ​ത​ന്ത്ര​ ​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ശാ​ല​ ​തു​ട​ങ്ങി​ ​ഓ​രോ​ ​കെ​ട്ടി​ടാ​വ​ശി​ഷ്ട​വും​ ​കാ​ട്ടി​ ​അ​ദ്ദേ​ഹം​ ​വി​വ​രി​ച്ചു​ ​ത​ന്നു.​ ​ബു​ദ്ധ​മ​ത​വു​മാ​യി​ ​ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട​ ​ഈ​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ൽ​ ​ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ​ ​നാ​നാ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​നി​ന്നും​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ൾ​ ​പ​ഠി​ക്കാ​നാ​യി​ ​എ​ത്തി​യി​രു​ന്നു​വ​ത്രേ.​ ​വ​ള​രെ​ ​വൃ​ത്തി​യാ​യും​ ​ഭം​ഗി​യാ​യും​ ​സൈ​റ്റ് ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​അ​റി​വു​ ​പ്ര​സ​രി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​ ​ആ​ ​സ്ഥ​ല​ത്ത് ​പ്ര​സാ​ദാ​ത്മ​ക​മാ​യ​ ​ഒ​രു​ ​വെ​ളി​ച്ച​മാ​ണ് ​എ​നി​ക്ക് ​അ​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ട​ത്.​ ​ന​മ്മു​ടെ​ ​തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ​ ​കാ​ന്ത​ളൂ​ർ​ശാ​ല​ ​(​ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ​ ​വ​ലി​യ​ശാ​ല​യും​ ​പ​രി​സ​ര​വും​)​ ​എ​നി​ക്ക് ​ഓ​ർ​മ്മ​വ​ന്നു.​ ​ഒ​രു​ ​പ​ക്ഷേ​ ​ആ​ ​പ​രി​സ​ര​ങ്ങ​ൾ​ ​പ​ര്യ​വേ​ഷ​ണം​ ​ചെ​യ്താൽ ഇ​തു​പോ​ലെ​ ​ഒ​രു​ ​'​സൈ​റ്റ് "​കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു​കൂ​ടെ​ന്നു​ണ്ടോ​?​ ​കാ​ന്ത​ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​ 1000​ ​വ​ർ​ഷം​ ​മു​ൻ​പ് ​ഒ​രു​ ​നേ​വ​ൽ​ ​അ​ക്കാ​ഡ​മി​യാ​യി​രു​ന്നു​ ​എ​ന്ന് ​ചി​ല​ ​പ​രാ​മ​ർ​ശ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്.​ ​
രാ​ജ​രാ​ജ​ചോ​ള​ൻ​ ​ആ​ക്ര​മി​ക്കു​ക​യും​ ​ചേ​ര​നാ​ട്ടി​ൽ​ ​എ​ന്നോ​ ​വെ​ള്ള​പ്പൊ​ക്കം​ ​വ​ന്ന​പ്പോ​ൾ​ ​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ​ ​കാ​ന്ത​ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​യി​ൽ​ ​എ​ത്തി​ച്ചു​ ​എ​ന്നും​ ​ഒ​രു​ ​മ​ത​മു​ണ്ട്.​ ​കാ​ന്ത​ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​യെ​ ​കു​റി​ച്ച് ​കി​ഷോ​ർ​ ​ക​ല്ലാ​ർ​ ​എ​ന്നൊ​രാ​ൾ​ ​ഒ​രു​ ​ഡോ​ക്യു​മെ​ന്റ​റി​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.​ 2017​ ​ൽ​ ​ഫോ​ർ​ട്ട് ​ജ​ന​മൈ​ത്രി​ ​പൊലീ​സ് ​കാ​ന്ത​ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് ​ഒ​രു​ ​സെ​മി​നാ​ർ​ ​സം​ഘ​ടി​പ്പി​ച്ച​തോ​ർ​ക്കു​ന്നു.​ ​ചാ​ർ​വാ​ക​മ​തം​ ​ന​ള​ന്ദ​യി​ൽ​ ​നി​ഷി​ദ്ധ​മാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ൽ​ ​കാ​ന്ത​ള്ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​യി​ൽ​ ​യു​ക്തി​വാ​ദം​ ​പ​ഠി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു​ ​എ​ന്നു​ ​ഡോ.​ഡി.​ ബാ​ബു​ ​പോ​ൾ​ ​പ​റ​യു​ന്നു.​ ​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​തീ​പ്പ​ന്ത​മു​ണ്ടാ​ക്കി​ ​അ​വ​യെ​ ​ക​പ്പ​ലു​ക​ളു​ടെ​ ​നേ​ർ​ക്കു​ ​ചാ​യ്ച്ചു​ ​ക​ത്തി​ച്ച് ​നാ​വി​ക​ശാ​ല​ ​ചാ​മ്പ​ലാ​ക്കി​യെ​ന്ന് ​ചി​ല​ ​ത​മി​ഴ് ​ക​ഥ​ക​ളി​ൽ​ ​പ​റ​യു​ന്നു.​ ​വി​ദേ​ശ​ ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​നി​ന്നു​ ​വ​രെ​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ൾ​ ​പ​ഠ​ന​ത്തി​നാ​യി​ ​എ​ത്തി​യി​രു​ന്ന​ ​കാ​ന്ത​ള്ളൂ​ർ​ ​ശാ​ല​യു​ടെ​ ​ച​രി​ത്രം,​ ​തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം​ ​മു​ന്തി​യ​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി​ ​ഇ​ന്നും​ ​നി​ല​നി​ല്‌​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ​ ​ച​രി​ത്ര​ ​പ​ശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണോ​ ​വി​ര​ൽ​ ​ചൂ​ണ്ടു​ന്ന​ത്?​ ​പ​ട്ട​ണം​ ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​ ​ന​ട​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യു​ള്ള​ ​ഉ​ദ്ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും​ ​ച​രി​ത്രാ​ന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും​ ​മാ​ത്രം​ ​ക​ണ്ടെ​ത്താ​ൻ​ ​ക​ഴി​യു​ന്ന​ ​ഉ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ൾ.