മ​ന​സ് ​നി​ർ​ഭ​യ​മാ​ക്കി,​​​ ​ശി​ര​സു​യ​ർ​ത്തി,​ ​ജ്ഞാ​നം​ ​സ്വ​ത​ന്ത്ര​മാ​ക്കി,​ ​ലോ​കം​ ​സ​ങ്കു​ചി​ത​മാ​യ​ ​മ​തി​ലു​ക​ളാ​ൽ​ ​വി​ഭ​ജി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​തെ,​ ​സ​ത്യ​ത്തി​ൽ​ ​വാ​ക്ക് ​ഉ​റ​പ്പി​ച്ച്,​ ​അ​ക്ഷീ​ണ​മാ​യ​ ​യ​ത്നം​ ​പൂ​ർ​ണ​ത​യി​ലേ​ക്ക് ​ചി​റ​കു​ ​വി​ട​ർ​ത്തി,​ ​എ​ന്നും​ ​വി​ക​സ്വ​ര​മാ​കു​ന്ന​ ​ചി​ന്ത​യു​ടെ​യും​ ​ക​ർ​മ്മ​ത്തി​ന്റെ​യും​ ​പാ​ത​യി​ലൂ​ടെ​ ​മ​ന​സി​നെ​ ​ന​യി​ച്ച്,​​​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ​ ​ആ​ ​സ്വ​ർ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ​പി​താ​വേ,​ ​എ​ന്റെ​ ​രാ​ജ്യം​ ​ഉ​ണ​രേ​ണ​മേ....
​ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ,​​​ ​ഗീ​താ​ഞ്ജ​ലി

വി​ശ്വ​മ​ഹാ​ക​വി​ ​ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​സ്ഥാ​പി​ച്ച​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ,​ ​ക​ലാ​പ​ഠ​ന​ ​ഗ​വേ​ഷ​ണ​ ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​ണ് ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല.​ 1130​ ​ഏ​ക്ക​റി​ൽ​ ​പ​ര​ന്നു​ ​കി​ട​ക്കു​ന്ന​ ​ത​പോ​വ​ന​തു​ല്യ​മാ​യ​ ​ഉ​ന്ന​ത​ ​പ​ഠ​ന​ ​കേ​ന്ദ്രം.​ ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യു​ടെ​ ​ദ​ർ​ശ​നം​ ​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ​സാ​ഹി​ത്യ​ ​നോ​ബ​ൽ​ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്ക് ​കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന​ ​ഗീ​താ​ഞ്ജ​ലി​യി​ൽ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​പ്രാ​ർ​ത്ഥ​നാ​രൂ​പ​ത്തി​ൽ​ ​കു​റി​ച്ചി​ട്ട​ ​മേ​ൽ​പ​റ​ഞ്ഞ​ ​വ​രി​ക​ൾ.
യ​ത്ര​ ​വി​ശ്വം​ ​ഭ​വ​തി​ ​ഏ​ക​ ​നീ​ഡം​ ​(​ലോ​കം​ ​ഒ​രു​ ​കി​ളി​ക്കൂ​ടാ​യി​ ​ഭ​വി​ക്ക​ട്ടെ​ ​)​​​ ​എ​ന്നാ​ണ് ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ക്ക് ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ന​ൽ​കി​യ​ ​മു​ദ്രാ​വ​ച​നം.​ ​ഭാ​ര​ത​ത്തി​ൽ​ ​വി​ശ്വ​സ​മ​ന്വ​യം​ ​എ​ന്ന​ ​അ​ർ​ത്ഥ​ത്തി​ൽ​ ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​എ​ന്ന​ ​പേ​രും.
ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​പി​താ​വ് ​മ​ഹ​ർ​ഷി​ ​ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ 1867​-​ൽ​ ​ബം​ഗാ​ളി​ലെ​ ​ബി​‌​ർ​ഭും​ ​ജി​ല്ല​യി​ലെ​ ​ഭു​ബ​ന്ദ​ഗ​ ​എ​ന്ന​ ​സ്ഥ​ലം​ ​വാ​ങ്ങി​ ​അ​വി​ടെ​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ച​ ​വ​സ​തി​യു​ടെ​ ​പേ​രാ​ണ് ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​ൻ.​ ​അ​തൊ​രു​ ​ആ​ശ്ര​മ​മാ​യി​ ​വി​ക​സി​ച്ചു.​ ​അ​താ​ണ് ​ഇ​ന്ന​ത്തെ​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​ൻ.
അ​വി​ടെ​ 1921​ഡി​സം​ബ​ർ​ 23​-​നാ​ണ് ​ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​സ്ഥാ​പി​ച്ച​ത്.​ ​അ​തി​നാ​യി​ ​സ്വ​ന്തം​ ​ബം​ഗ്ലാ​വും​ ​കു​റേ​ ​ഭൂ​മി​യും​ ​സം​ഭാ​വ​ന​ ​ന​ൽ​കി.​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യാ​ന​ന്ത​രം​ 1951​-​ൽ​ ​പാ​ർ​ല​മെ​ന്റ് ​പാ​സാ​ക്കി​യ​ ​നി​യ​മ​പ്ര​കാ​രം​ ​കേ​ന്ദ്ര​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യു​ടെ​ ​പ​ദ​വി​ ​ന​ൽ​കി.​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​ദേ​ശീ​യ​ ​പ്രാ​ധാ​ന്യ​മു​ള്ള​ ​ഇ​ൻ​സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ട്.​ ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​ണ് ​ചാ​ൻ​സ​ല​ർ.​ ​ആ​ദ്യ​ ​വൈ​സ്ചാ​ൻ​സ​ല​ർ​ ​ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ.​ ​ഒ​രു​ ​നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ​ ​മ​ഹാ​പൈ​തൃ​കം​ ​പേ​റു​ന്ന​ ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​യു​നെ​സ്കോ​യു​ടെ​ ​ലോ​ക​ ​പൈ​തൃ​ക​ ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​ണ്.​ ​
ഇ​ന്നും​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​ ​ലോ​ക​ത്തെ​ ​ഏ​ക​ ​പൈ​തൃ​ക​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല.​ ​ഹെ​റി​റ്റേ​ജ് ​പ​ദ​വി​ ​ല​ഭി​ക്കു​ന്ന​ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​ 41​-ാ​മ​ത്തെ​ ​കേ​ന്ദ്രം​;​ ​ബം​ഗാ​ളി​ലെ​ ​മൂ​ന്നാ​മ​ത്തേ​തും.​ ​ഡാ​ർ​ജി​ലി​ങ് ​ഹി​മാ​ല​യ​ൻ​ ​റെ​യി​ൽ​വേ​യും​ ​സു​ന്ദ​ർ​ബ​ൻ​ ​ദേ​ശീ​യോ​ദ്യാ​ന​വു​മാ​ണ് ​മ​റ്റു​ ​ര​ണ്ടെ​ണ്ണം.

പൈ​തൃ​ക​ത്തി​ന്റെ
വി​ശു​ദ്ധ​ഗേ​ഹം

ഭാ​ര​ത​ത്തി​ന്റെ​ ​സാം​സ്കാ​രി​ക​ ​മൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​അ​ധി​ഷ്ഠി​ത​മാ​യി​ ​ആ​ധു​നി​ക​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം​ ​പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ​ ​മ​ടി​ത്ത​ട്ടി​ൽ​ ​പ​ക​ർ​ന്ന് ​ന​ൽ​കു​ക​യാ​ണ് ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി.​ ​ക്ലാ​സ് ​മു​റി​ക​ൾ​ക്കു​ ​പു​റ​ത്ത് ​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ​ ​ത​ണ​ലി​ലാ​ണ് ​ഇ​ന്നും​ ​ക്ലാ​സു​ക​ൾ​ ​ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത്.​ ​അ​തി​വി​ശാ​ല​മാ​യ​ ​കാ​മ്പ​സി​ൽ​ ​സ​മൃ​ദ്ധ​മാ​യ​ ​സ​സ്യ,​​​ ​പ​ക്ഷി​ജാ​ല​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ​ ​ഇ​ള​വെ​യി​ലും​ ​ഇ​ളം​കാ​റ്റു​മേ​റ്റ് ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ളും​ ​അ​ദ്ധ്യാ​പ​ക​രും...​ ​ക​ല,​ ​സാ​ഹി​ത്യം,​ ​സം​ഗീ​തം,​ ​ശാ​സ്ത്രം,​ ​ത​ത്വ​ചി​ന്ത​ ​എ​ന്നി​വ​യി​ൽ​ ​മി​ക​വു​ ​പു​ല​ർ​ത്തു​ന്ന​ ​ദേ​ശീ​യ​ ​ഇ​ൻ​സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ടാ​ണ് ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി.

നൂ​റ്റാ​ണ്ട് ​പ​ഴ​ക്ക​മു​ള്ള​ ​കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ൾ.​ ​അ​വ​യി​ൽ​ ​വി​ഖ്യാ​ത​ ​ക​ലാ​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ​ ​ക​ലാ​വി​രു​ത്.​ ​കാ​മ്പ​സി​ലെ​വി​ടെ​യും​ ​ആ​ധു​നി​ക​ ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​ക​ല​യു​ടെ​ ​മു​ദ്ര​ ​പേ​റു​ന്ന​ ​അ​വ​രു​ടെ​ ​സൃ​ഷ്ടി​ക​ളാ​യ​ ​ശി​ല്പ​ങ്ങ​ൾ.​ ​ധി​ഷ​ണാ​ശാ​ലി​ക​ളാ​യി​രു​ന്ന​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​പ​ര​മ്പ​ര​യു​ടെ​ ​കൈ​യൊ​പ്പാ​ണ് ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​ൻ.​ ​ഓ​രോ​ ​അ​ണു​വി​ലും​ ​കാ​ലം​ ​ചാ​ർ​ത്തി​യ​ ​മ​ഹാ​പൈ​തൃ​ക​ത്തി​ന്റെ​ ​പ്രൗ​ഢ​മു​ദ്ര​ക​ൾ.​ ​കാ​മ്പ​സി​ലെ​ ​ഓ​രോ​ ​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​നും​ ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ൾ​ ​ഏ​റെ​യാ​ണ്.​ ​ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടോ​ഗോ​ർ​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ച​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​ൻ​ ​ആ​ശ്ര​മ​ ​സ​മു​ച്ച​യ​വും​ ​ഉ​പാ​സ​നാ​ ​ഗൃ​ഹ​വു​മാ​ണ് ​ഏ​റ്റ​വും​ ​പ​ഴ​ക്ക​മു​ള്ള​ ​കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ൾ.​ ​ഇ​വ​യെ​ല്ലാം​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​സം​ര​ക്ഷി​ത​ ​പൈ​തൃ​ക​ ​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളാ​ണ്.

ബ്ലാ​ക്ക് ​ഹൗ​സ്,
കാ​ലോ ​ബാ​രി

ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലെ​ ​ക​ലാ​വി​ദ്യാ​ല​യ​മാ​യ​ ​ക​ലാ​ഭ​വ​ൻ​ ​കാ​മ്പ​സി​ലെ​ ​ഫൈ​ന​ൽ​ ​ഇ​യ​ർ​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ളു​ടെ​ ​ഹോ​സ്റ്റ​ൽ.​ ​നി​ർ​മ്മാ​ണം​ 1936​-​ൽ.​ ​കാ​ലോ​ബാ​രി​ ​എ​ന്ന് ​ബം​ഗാ​ളി​യി​ൽ​ ​അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ ​ബ്ലാ​ക് ​ഹൗ​സ്.​ ​മ​ണ്ണും​ ​താ​റും​ ​കു​ഴ​ച്ചാ​ണ് ​നി​ർ​മ്മാ​ണം.​ ​മൊ​ത്തം​ ​ക​റു​പ്പ് ​ചാ​യം.​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലൂ​ടെ​ ​വി​ഖ്യാ​ത​രാ​യ​ ​ന​ന്ദ​ലാ​ൽ​ ​ബോ​സ്,​ ​രാം​കി​ങ്ക​ർ​ ​ബൈ​ജ്,​ ​കെ.​ ​ജി.​ ​സു​ബ്ര​ഹ്മ​ണ്യ​ൻ,​ ​സു​രേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ് ​ക​ർ​ ​തു​ട​ങ്ങി​യ​ ​ക​ലാ​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ​ ​രൂ​പ​ക​ൽ​പ​ന.
കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ​ ​ചു​വ​രു​ക​ൾ​ക്കും​ ​തൂ​ണു​ക​ൾ​ക്കും​ ​അ​ല​ങ്കാ​ര​മാ​യി​ ​മോ​ഹ​ൻ​ജ​ദാ​രോ​ ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളും​ ​ക്ലാ​സി​ക്ക​ൽ,​ ​ഫോ​ക്ക് ​ക​ലാ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളും.​ ​പൗ​രാ​ണി​ക​ ​ചു​വ​ർ​ ​ശി​ല്പ​ങ്ങ​ളു​ടെ​ ​പ​തി​പ്പു​ക​ളാ​ണ് ​ഏ​റെ​യും.​ ​ന​ർ​ത്ത​ക​രു​ട​യും​ ​സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​രു​ടെ​യും​ ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്.​ ​കൊ​ച്ചി​യി​ലെ​ ​മ​ട്ടാ​ഞ്ചേ​രി​ ​കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലു​ള്ള​ ​ശി​വ​ ​-​ ​പാ​ർ​വ​തീ​ ​വി​വാ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​ ​ചു​വ​ർ​ ​ചി​ത്ര​വും​ ​ഇ​വി​ടെ​ ​പു​ന​രാ​വി​ഷ്‌​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.​ ​ഈ​ജി​പ്ഷ്യ​ൻ,​ ​അ​സീ​റി​യ​ൻ,​ ​പ​ല്ല​വ​ ​ക​ലാ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളു​ടെ​ ​പ​തി​പ്പു​ക​ളു​മു​ണ്ട്.​ ​ക​ലാ​ഭ​വ​ന​യി​ലെ​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ൾ​ ​വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ളെ​ടു​ത്താ​ണ് ​ഇ​വ​ ​പൂ​ർ​ത്തി​യാ​ക്കി​യ​ത്.
1919​-​ൽ​ ​ക​ലാ​ഭ​വ​ന​യു​ടെ​ ​ഭാ​ഗ​മാ​യി​ ​തു​ട​ക്കം.​ ​സം​ഗീ​ത,​ ​നൃ​ത്ത,​ ​നാ​ട​ക​ ​പ​ഠ​ന​ ​കേ​ന്ദ്രം.​ 1933​-​ൽ​ ​സ്വ​ത​ന്ത്ര​ ​സ്ഥാ​പ​ന​മാ​യി.​ ​സു​കു​മാ​ര​ ​ക​ല​ക​ൾ​ക്കൊ​പ്പം​ ​സം​ഗീ​ത​ത്തി​നും​ ​വ​ലി​യ​ ​പ്രാ​ധാ​ന്യം​ ​ന​ൽ​കു​ന്ന​ ​പാ​ഠ്യ​പ​ദ്ധ​തി​യാ​ണ് ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​വി​ഭാ​വ​നം​ ​ചെ​യ്‌​ത​ത്.​ ​ര​ബീ​ന്ദ്ര​ ​സം​ഗീ​തം​ ​എ​ന്ന​ ​സം​ഗീ​ത​ശാ​ഖ​ ​ത​ന്നെ​ ​ഉ​രു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു.​ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​ ​എ​ല്ലാ​ ​നൃ​ത്ത,​ ​സം​ഗീ​ത​ ​ശാ​ഖ​ക​ളും​ ​ഒ​രു​ ​കൂ​ര​യ്ക്കു​ ​കീ​ഴി​ൽ.​ ​ബി​രു​ദാ​ന​ന്ത​ര​ ​ത​ലം​ ​വ​രെ​യു​ള്ള​ ​കോ​ഴ്സു​ക​ൾ​ ​പ​ഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​;​ ​ഗ​വേ​ഷ​ണ​വും.

കാ​ഞ്ച് ​മ​ന്ദി​ർ​ ​എ​ന്ന
ഉ​പാ​സ​നാ​ ​ഗൃ​ഹം

ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലെ​ ​ഏ​റ്റ​വും​ ​മ​നോ​ഹ​ര​മാ​യ​ ​കെ​ട്ടി​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്ന്.​ ​ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ 1863​-​ൽ​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ച​ത് പ്രാ​ർ​ത്ഥ​നാ​ ​മ​ന്ദി​ര​മാ​ണ്.​ ​മ​ന്ദി​ർ​ ​എ​ന്ന് ​വി​ളി​പ്പേ​ര്.​ ​വി​വി​ധ​ ​നി​റ​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള​ ​ബെ​ൽ​ജി​യ​ൻ​ ​ഗ്ലാ​സ് ​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ​നി​ർ​മ്മാ​ണം.​ ​കാ​ഞ്ച് ​മ​ന്ദി​ർ​ ​എ​ന്ന് ​ബം​ഗാ​ളി​യി​ൽ​ ​(​കാ​ഞ്ച് ​എ​ന്നാ​ൽ​ ​ഗ്ലാ​സ് ​).​ ​എ​ല്ലാ​ ​ബു​ധ​നാ​ഴ്ച​യും​ ​പ്രാ​ർ​ത്ഥ​ന.​ ​ദി​വ​സ​വും​ ​സ​ന്ധ്യ​യ്ക്ക് ​മെ​ഴു​തി​രി​ക​ൾ​ ​നി​ര​യാ​യി​ ​തെ​ളി​ക്കു​മ്പോ​ൾ​ ​മ​ന്ദി​രം​ ​ദീ​പ​പ്ര​ഭ​യി​ൽ​ ​മു​ങ്ങും.​ ​ര​ണ്ടാം​ ​ലോ​ക​ ​മ​ഹാ​യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ​ ​പെ​രു​മ്പ​റ​ ​മു​ഴ​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലെ​ ​ത​ന്റെ​ ​അ​വ​സാ​ന​ ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം​ ​(​ക്രൈ​സി​സ് ​ഇ​ൻ​ ​സി​വി​ലി​സേ​ഷ​ൻ​)​ ​ന​ട​ത്തി​യ​ത് ​ഇ​വി​ടെ​യാ​ണ്.

ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ
ശ്യാ​മാ​ലി

മ​ഡ് ​ഹൗ​സ്.​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​കു​റേ​ക്കാ​ലം​ ​താ​മ​സി​ച്ച​ ​മ​ന്ദി​രം.​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ൽ​ ​എ​ത്തു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം​ ​ശ്യാ​മാ​ലി​യി​ലാ​ണ് ​താ​മ​സി​ച്ച​ത്.​ ​ചു​വ​രു​ക​ളി​ൽ​ ​റി​ലീ​ഫ് ​ആ​ർ​ട്ട്‌​വ​ർ​ക്ക്.

ശാ​ന്തി​നി​കേ​തൻ
ബാ​രി

ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​ ​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ഭു​പ​ന്ദം​ഗ​ ​ഭൂ​മി​ ​വാ​ങ്ങി​ ​ആ​ദ്യം​ ​നി​‌​ർ​മ്മി​ച്ച​ ​വീ​ട്.​ ​അ​ദ്ദേ​ഹ​വും​ ​കു​ടും​ബ​വും​ ​താ​മ​സി​ച്ച​ത് ​ഇ​വി​ടെ.

ച​രി​ത്രം​ ​കി​ളി​ർ​ത്ത
ഛാ​ട്ടിം​ ​താല

ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ന്റെ​ ​ച​രി​ത്രം​ ​തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​ ​വി​ശു​ദ്ധ​ ​സ്ഥ​ലം.​ ​ഒ​രു​ ​യാ​ത്ര​യ്‌​ക്കി​ടെ​ ​ഇ​വി​ടെ​ ​ഛാ​ട്ടിം​ ​വൃ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​ത​ണ​ലി​ൽ​ ​ധ്യാ​ന​ത്തി​ൽ​ ​മു​ഴു​കി​യ​പ്പോ​ഴാ​ണ് ​ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​മ​ന​സി​ൽ​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നം​ ​എ​ന്ന​ ​ആ​ശ്ര​മം​ ​ഒ​രാ​ശ​യ​മാ​യി​ ​ഉ​ദി​ച്ച​ത്.​ ​പി​ന്നീ​ട് ​ഈ​ ​സ്ഥ​ലം​ ​വാ​ങ്ങി​ ​വീ​ടു​വ​ച്ചു.​ ​ഛാ​ട്ടി​ ​വൃ​ക്ഷ​ച്ചു​വ​ട്ടി​ൽ​ ​ദി​വ​സ​വും​ ​ധ്യാ​നി​ച്ചു.​ ​അ​ന്ന​ത്തെ​ ​വൃ​ക്ഷം​ ​ഉ​ണ​ങ്ങി​പ്പോ​യി.​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ ​സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യു​ടെ​ ​വാ​ർ​ഷി​ക​ ​ബി​രു​ദ​ ​ദാ​ന​ച്ച​ട​ങ്ങ് ​ഇ​വി​ടെ​യാ​ണ് ​ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത്.​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ൾ​ക്ക് ​സ​ർ​ട്ടി​ഫി​ക്ക​റ്റി​നൊ​പ്പം​ ​ഛാ​ട്ടിം​ ​വൃ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ​ ​ഏ​ഴി​ല​ക​ളു​ള്ള​ ​ചി​ല്ല​യും​ ​സ​മ്മാ​നി​ക്കും.​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​സം​ര​ക്ഷി​ത​ ​പൈ​തൃ​ക​ ​കേ​ന്ദ്രം.

ഉ​ത്ത​രാ​യൺ
സ​മു​ച്ച​യം

ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ൽ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​താ​മ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന​ ​പ​ല​ ​വീ​ടു​ക​ളി​ലൊ​ന്ന്.​ ​ഉ​ദ​യ​ൻ,​ ​കൊ​ണാ​ർ​ക്ക,​ ​ശ്യാ​മാ​ലി,​ ​ഉ​ദി​ച്ചി​ ​എ​ന്നീ​ ​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളി​ലെ​ല്ലാം​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​താ​മ​സി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​ഇ​വ​യെ​ല്ലാം​ ​പൈ​തൃ​ക​ ​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളാ​ണ്.​ ​മ​നോ​ഹ​ര​മാ​യ​ ​ഉ​ദ്യാ​നം.​ ​രാം​കി​ങ്ക​ർ​ ​ബൈ​ജി​ന്റെ​ ​ശി​ൽ​പ്പ​ങ്ങ​ൾ.

ടാ​ഗോർ
ആ​ശ്ര​മം

1863​-​ൽ​ ​ദേ​ബേ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​സ്ഥാ​പി​ച്ച​ത്.​ 1901​-​ൽ​ ​ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ഇ​വി​ടം​ ​ഗു​രു​കു​ല​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം​ ​ന​ൽ​കു​ന്ന​ ​ഓ​പ്പ​ൺ​ ​എ​യ​ർ​ ​സ്‌​കൂ​ൾ​ ​ആ​ക്കി​ ​മാ​റ്റി.​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​മ്യൂ​സി​യം.​ ​ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​കൃ​തി​ക​ളും​ ​അ​വ​ർ​ഡു​ക​ളും​ ​അ​ദ്ദേ​ഹം​ ​ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച​ ​വ​സ്തു​ക്ക​ളും​ ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.​ ​

ര​ബീ​ന്ദ്ര​ ​ഭ​വൻ
മ്യൂ​സി​യം

1961​-​ൽ​ ​നി​ർ​മ്മി​ച്ച​ത്.​ ​ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​കൃ​തി​ക​ളു​ടെ​ ​കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​ ​പ്ര​തി​ക​ളും​ ​ക​ത്തു​ക​ളും​ ​രേ​ഖ​ക​ളും​ ​പെ​യി​ന്റിം​ഗു​ക​ളും​ ​സ​ർ​ട്ടി​ഫി​ക്ക​റ്റു​ക​ളും​ ​ഫോ​ട്ടോ​ക​ളും​ ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​ ​നോ​ബ​ൽ​ ​പു​ര​സ്കാ​ര​ ​മെ​ഡ​ലും​ ​ഇ​വി​ടെ​യാ​ണ് ​സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്.​ 2004​-​ൽ​ ​മെ​ഡ​ൽ​ ​മോ​ഷ​ണം​ ​പോ​യി.​ ​ഒ​രു​ ​ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശി​യും​ ​ര​ണ്ട് ​യൂ​റോ​പ്യ​ന്മാ​രു​മാ​ണ് ​മോ​ഷ​ണ​ത്തി​നു​ ​പി​ന്നി​ലെ​ന്ന് ​ക​ണ്ടെ​ത്തി​യെ​ങ്കി​ലും​ ​മെ​ഡ​ൽ​ ​തി​രി​ച്ചു​ ​കി​ട്ടി​യി​ല്ല.​ 2009​-​ൽ​ ​സി.​ബി.​ഐ​ ​അ​ന്വേ​ഷ​ണം​ ​അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു.​ ​ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​ ​മെ​ഡ​ലി​നു​ ​പ​ക​രം​ ​സ്വ​ർ​ണ​ത്തി​ലും​ ​വെ​ള്ളി​യി​ലു​മു​ള്ള​ ​ര​ണ്ട് ​പ​തി​പ്പു​ക​ൾ​ ​സ്വീ​ഡി​ഷ് ​അ​ക്കാ​ഡ​മി​ ​വി​ശ്വ​ഭാ​ര​തി​ക്കു​ ​ന​ൽ​കി.

ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ
ഗു​രു​ദേ​വ്

ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​ ​ആ​ദ്യം​ ​മ​ഹാ​ത്മാ​വ് ​എ​ന്നു​ ​വി​ളി​ച്ച​ത് ​ടാ​ഗോ​റാ​ണ്.​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ടാ​ഗോ​റി​നെ​ ​ഗു​രു​ദേ​വ് ​എ​ന്നും​ ​സം​ബോ​ധ​ന​ ​ചെ​യ്‌​തു.​ 1919​ ​ഏ​പ്രി​ലി​ൽ​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ൽ​ ​എ​ത്തി​യ​പ്പോ​ഴാ​യി​രു​ന്നു​ ​അ​ത്.​ 1915​ ​ഫെ​ബ്രു​വ​രി​ 17​നാ​ണ് ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ആ​ദ്യം​ ​എ​ത്തി​യ​ത്.​ ​അ​പ്പോ​ൾ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​സ്ഥ​ല​ത്തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.​ ​ടാ​ഗോ​റി​നെ​ ​കാ​ണാ​തെ​ ​അ​ഞ്ചു​ ​ദി​വ​സ​ത്തി​ന് ​ശേ​ഷം​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​മ​ട​ങ്ങി.​ ​പ​ര​സ്പ​രം​ ​ആ​ദ​ര​വ് ​പു​ല​ർ​ത്തി​യ​ ​മ​ഹാ​പു​രു​ഷ​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യും​ ​ടാ​ഗോ​റും.
പ​ല​ ​വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ലും​ ​ക​ടു​ത്ത​ ​അ​ഭി​പ്രാ​യ​ ​ഭി​ന്ന​ത​ക​ൾ​ ​ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും.​ ​എ​ട്ടു​ ​ത​വ​ണ​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ൽ​ ​ടാ​ഗോ​റി​നെ​ ​സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ചു.​ ​ര​ണ്ടു​ ​ത​വ​ണ​ ​ക​സ്തൂ​ർ​ബാ​ ​ഗാ​ന്ധി​യോ​ടൊ​പ്പം.​ 1940​-​ൽ​ ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​ത​ന്റെ​ ​ആ​രോ​ഗ്യ​നി​ല​ ​മോ​ശ​മാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​ ​കാ​ണാ​ൻ​ ​ആ​ഗ്ര​ഹം​ ​പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു.​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​എ​ത്തു​ക​യും​ ​ചെ​യ്‌​തു.
ര​ണ്ടാ​മ​ത്ത​ ​സ​ന്ദ​ർ​ശ​ന​ത്തി​ൽ​ ​ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലെ​ ​ജോ​ലി​ക്കാ​രെ​ ​ഒ​ഴി​വാ​ക്കി​ ​അ​ടു​ക്ക​ള​ ​വൃ​ത്തി​യാ​ക്കാ​നും​ ​ഭ​ക്ഷ​ണം​ ​പാ​കം​ ​ചെ​യ്യാ​നും​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​വി​ദ്യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ളെ​ ​കൂ​ട്ടു​പി​ടി​ച്ചു.​ ​ഒ​രാ​ഴ്ച​ ​അ​വി​ടെ​ ​താ​മ​സി​ച്ചു.
ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ​ ​ദ​ക്ഷി​ണാ​ഫ്രി​ക്ക​യി​ലെ​ ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളാ​ണ് ​ടാ​ഗോ​റി​നെ​ ​അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ​ആ​ക​ർ​ഷി​ച്ച​ത്.​ ​ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​സു​ഹൃ​ത്താ​യ​ ​സി.​എ​ഫ് ​ആ​ൻ​ഡ്രൂ​സി​ൽ​ ​നി​ന്നാ​ണ് ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​പ്പ​റ്റി​ ​അ​റി​യു​ന്ന​ത്.​ 1941​-​ൽ​ ​ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​മ​ര​ണം​ ​വ​രെ​ ​തു​ട​ർ​ന്ന​ ​ആ​ത്മ​ബ​ന്ധ​മാ​യി​ ​അ​തു​ ​വ​ള​ർ​ന്നു.​ ​ഇ​ക്കാ​ല​ത്ത് ​ക​ത്തു​ക​ളി​ലൂ​ടെ​ ​ഇ​രു​വ​രും​ ​ആ​ഴ​മു​ള്ള​ ​സം​വാ​ദ​ങ്ങ​ൾ​ ​ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്നു.
ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ ​സ​മ്പ്രദാ​യ​ത്തെ​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​ ​നി​ശി​ത​മാ​യി​ ​വി​മ​ർ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ​ ​നി​സ​ഹ​ക​ര​ണ​ ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തെ​യും​ ​ച​ർ​ക്ക​യ്ക്കു​ ​ന​ൽ​കു​ന്ന​ ​അ​മി​ത​ ​പ്ര​ധാ​ന്യ​ത്തെ​യും​ ​ടാ​ഗോ​റും​ ​വി​മ​ർ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​
നി​ര​വ​ധി​ ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​ശ​ക്ത​മാ​യ​ ​ഭി​ന്ന​ത​ക​ളു​ണ്ടി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും​ ​പു​റം​ലോ​ക​ത്ത് ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​ ​ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ​ ​ആ​ദ്ധ്യാ​ത്മി​ക​ ​ദീ​പ​മാ​യാ​ണ് ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​അ​വ​ത​രി​പ്പി​ച്ച​ത്.​ ​ചൈ​നീ​സ് ​പ​ട്ടാ​ള​ ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്ന​ ​ചി​യാ​ങ് ​കൈ​ഷെ​ക്കി​ന് ​എ​ഴു​തി​യ​ ​ഒ​രു​ ​ക​ത്തി​ൽ​ ​ബു​ദ്ധ​നും​ ​ക്രി​സ്തു​വും​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യി​ൽ​ ​സ​മ​ന്വ​യി​ക്കു​ന്നു​ ​എ​ന്നാ​ണ് ​ടാ​ഗോ​ർ​ ​എ​ഴു​തി​യ​ത്.