ഓർമ്മയുടെ തിളക്കത്തിൽ ഫിറോസ് ഗാന്ധി

അ​മ്മാ​യി​യ​ച്ഛ​ൻ​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​ ​-​ ​ഭാ​ര്യ​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി മ​ക​നും​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​ ​-​ ​മ​രു​മ​ക​ൾ​ ​കേ​ന്ദ്ര​മ​ന്ത്രി​യും

ഇ​ങ്ങ​നെ​യൊ​രു​ ​വി​ശേ​ഷ​ണ​ത്തി​നു​ട​മ​യാ​യ​ ​ഒ​രാ​ൾ​ ​മാ​ത്ര​മാ​ണ് ​ലോ​ക​ത്തു​ള്ള​ത്.​ ​അ​ത് ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ ​സം​ശു​ദ്ധി​യു​ടെ​ ​പ്ര​തീ​ക​മാ​യി​രു​ന്ന​ ​സാ​ക്ഷാ​ൽ​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യ​ല്ലാ​തെ​ ​മ​റ്റാ​രു​മ​ല്ല.​ ​പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ​ ​പ​ട​ത്ത​ല​വ​ൻ.

1912​ ​ആ​ഗ​സ്റ്റ് 12​ന് ​ബോം​ബെ​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു​ ​ജ​ന​നം.​ ​പി​താ​വ് ​മ​റൈ​ൻ​ ​എ​ൻ​ജി​നി​യ​റാ​യി​രു​ന്ന​ ​ജ​ഹാം​ഗീ​ർ​ ​ഫ​രേ​ദാ​ൻ​ ​ഗാ​ണ്ടി​യും​ ​മാ​താ​വ് ​ര​തീ​മാ​യി​യും.​ ​പ​ഴ​യ​ ​മെ​സ​പ്പെ​ട്ടോ​മി​യ​യി​ൽ​ ​(​ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ​ ​ഇ​റാ​ക്ക്)​ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്ക് ​കു​ടി​യേ​റു​വാ​ൻ​ ​നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​രാ​യ​ ​പാ​ർ​സി​ ​വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ൽ​ ​പെ​ട്ട​വ​രാ​ണ് ​അ​ച്ഛ​നു​മ​മ്മ​യും.​ ​അ​ല​ഹ​ബാ​ദി​ലാ​യി​രു​ന്നു​ ​പ്രാ​ഥ​മി​ക​ ​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം.​ ​ഗാ​ന്ധി​ജി​യും​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വു​മാ​യു​ള്ള​ ​അ​ടു​പ്പം​ ​ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ ​നാ​ഷ​ണ​ൽ​ ​കോ​ൺ​ഗ്ര​സി​ൽ​ ​ചേ​രു​വാ​നി​ട​യാ​ക്കി.​ 1930​-​ൽ​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ ​സ​മ​ര​ത്തി​ൽ​ ​സ​ജീ​വ​മാ​യി​ ​പ​ങ്കെ​ടു​ത്തു.​ ​ആ​ ​വ​ർ​ഷം​ ​ത​ന്നെ​ ​ലാ​ൽ​ബ​ഹ​ദൂ​ർ​ ​ശാ​സ്ത്രി​യോ​ടൊ​പ്പം​ ​അ​റ​സ്റ്റു​വ​രി​ച്ച് ​ജ​യി​ലി​ല​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു.​ ​അ​തി​നു​ശേ​ഷം​ ​ല​ണ്ട​ൻ​ ​സ്കൂ​ൾ​ ​ഒ​ഫ് ​ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​ൽ​ ​നി​ന്നും​ ​ബി​രു​ദം​ ​നേ​ടി.​ ​ഇ​ന്ന​ർ​ ​ടെം​ബി​ളി​ൽ.......​ ​ചേ​ർ​ന്നെ​ങ്കി​ലും​ ​നി​യ​മ​ ​ബി​രു​ദം​ ​നേ​ടാ​നാ​യി​ല്ല.​ ​ഇ​തി​നി​ട​യി​ൽ​ ​ത​ന്നെ​ ​ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ​ ​കു​ടും​ബ​വു​മാ​യി​ ​വ​ലി​യ​ ​സൗ​ഹൃ​ദ​ത്തി​ലാ​യി.​ ​ക​മ​ലാ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന് ​ഫി​റോ​സ് ​മ​ക​നെ​പ്പോ​ലെ.

ജ​ർ​മ്മ​നി​യി​ലെ​ ​ഷോ​ർ​വാ​ൾ​ഡ് ​ബോ​ഡ​ൺ​ ​വീ​ല​ർ​ ​സാ​നി​ട്ടോ​റി​യ​ത്തി​ൽ​ ​പ​ണ്ഡി​റ്റ് ​നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ​ ​പ​ത്നി​ ​ക​മ​ലാ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​ ​സു​ഖ​മി​ല്ലാ​തെ​ ​കി​ട​പ്പി​ലാ​യി.​ ​മ​ഹാ​ത്മ​ജി​യു​ടെ​ ​ക​ത്ത് ​ല​ഭി​ച്ച​ത​നു​സ​രി​ച്ച്,​ ​ല​ണ്ട​ൻ​ ​സ്കൂ​ൾ​ ​ഒ​ഫ് ​ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​ൽ​ ​നി​ന്നും​ ​അ​വ​ധി​യെ​ടു​ത്ത്,​ ​കു​ടും​ബ​ ​സു​ഹൃ​ത്താ​യ​ ​ഫി​റോ​സ് ​ക​മ​ല​യെ​ ​ശു​ശ്രൂ​ഷി​ക്കാ​നെ​ത്തി​ ​ഇ​ന്ദി​ര​യെ​ ​സ​ഹാ​യി​ച്ചു.​ ​സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി​ ​ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കും​ ​ഫി​റോ​സി​നു​മി​ട​യി​ൽ​ ​സൗ​ഹൃ​ദം​ ​ത​ളി​ർ​ത്തു.​ ​ക്ര​മേ​ണ​ ​അ​ത് ​പ്രേ​മ​ബ​ന്ധ​മാ​യി​ ​വ​ള​ർ​ന്നു.​ 1936​ ​ഫെ​ബ്രു​വ​രി​ 28​ന് ​ക​മ​ല​ ​അ​ന്ത​രി​ച്ചു.​ ​ഇ​തി​നി​ടെ​ ​മ​ഹാ​ത്മ​ജി​യോ​ടു​ള്ള​ ​ആ​ദ​ര​വു​മൂ​ലം​ ​ഫി​റോ​സി​ന്റെ​ ​'​ഗാ​ണ്ടി​"​ ​യെ​ന്ന​ ​കു​ടും​ബ​പ്പേ​രു​പേ​ക്ഷി​ച്ച് ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യെ​ന്ന​ ​പേ​ര് ​സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു.

1932​ലും​ 33​ലും​ ​നെ​ഹ്റു​വി​നൊ​പ്പം​ ​സ​മ​ര​ത്തി​ൽ​ ​പ​ങ്കെ​ടു​ത്ത് ​ര​ണ്ടു​ത​വ​ണ​ ​ജ​യി​ലി​ല​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.​ ​അ​തോ​ടെ​ ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ ​രം​ഗ​ത്ത് ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​ ​ഏ​വ​രാ​ലും​ ​ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞു.​ ​ഇ​ന്ദി​ര​ ​-​ ​ഫി​റോ​സ് ​ബ​ന്ധ​ത്തി​ന് ​എ​തി​ർ​പ്പു​ക​ൾ​ ​വ​ള​രെ​ ​ശ​ക്ത​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​എ​ങ്കി​ലും​ ​വി​വാ​ഹി​ത​രാ​വാ​ൻ​ ​പോ​കു​ന്ന​വ​രാ​ണ് ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ​ ​തീ​രു​മാ​നി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ന്ന​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ​ ​പ്ര​സ്താ​വ​ന​ ​എ​തി​ർ​പ്പു​കാ​രെ​ ​നി​ശ​ബ്ദ​രാ​ക്കി.​ 1942​ ​മാ​ർ​ച്ച് 26​ന് ​ജോ​ത്സ്യ​ൻ​ ​നി​ശ്ച​യി​ച്ച​ ​ശു​ഭ​മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ത്തി​ൽ,​ ​കാ​ശ്മീ​ർ​ ​പ​ണ്ഡി​റ്റി​ന്റെ​ ​പി​ൻ​ഗാ​മി​യാ​യ​ ​ഇ​ന്ദി​രാ​പ്രി​യ​ദ​ർ​ശി​നി​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വും​ ​പാ​ർ​സി​ ​വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ലെ​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യും​ ​വി​വാ​ഹി​ത​രാ​യി.​ ​മ​ധു​വി​ധു​വി​നാ​യി​ ​ആ​ ​ദ​മ്പ​തി​ക​ൾ​ ​ആ​ദ്യം​ ​കാ​ശ്മീ​രി​ലേ​ക്കാ​ണ് ​പോ​യ​ത്.​ ​തു​ട​ർ​ന്ന് ​ക്വി​റ്റ് ​ഇ​ന്ത്യ​ ​പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ണ​മാ​രം​ഭി​ച്ചു.​ ​ദ​മ്പ​തി​ക​ളു​ൾ​പ്പെ​ടെ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​ ​കു​ടും​ബം​ ​മു​ഴു​വ​ൻ​ ​ജ​യി​ലി​ല​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു.​ 1945​-​ൽ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ​ ​നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള​ ​നാ​ഷ​ണ​ൽ​ ​ഹെ​റാ​ൾ​ഡ് ​പ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ​ ​എം.​ഡി​ ​ആ​യി.​ ​ഫി​റോ​സും​ ​കു​ടും​ബ​വും​ ​ല​ക്‌​നൗ​വി​ൽ​ ​താ​മ​സ​വും​ ​തു​ട​ങ്ങി.​ ​ഇ​തി​നി​ട​യി​ൽ​ 1944​ലും​ 46​ലു​മാ​യി​ ​ഫി​റോ​സ് ​-​ ​ഇ​ന്ദി​ര​ ​ദ​മ്പ​തി​ക​ൾ​ക്ക് ​ര​ണ്ട് ​പു​ത്ര​ന്മാ​രു​ണ്ടാ​യി.​ ​രാ​ജീ​വും​ ​സ​ഞ്ജീ​വും.....
അ​ധി​കം​ ​വൈ​കാ​തെ​ ​ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​ ​സ്വ​ത​ന്ത്ര​ ​ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി.​ 1952​ ​മു​ത​ൽ​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​ ​ലോ​ക്‌​സ​ഭ​ ​അം​ഗ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​അ​ന്ന​ദ്ദേ​ഹം​ ​പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും​ ​നി​രാ​ലം​ബ​രു​ടെ​യം​ ​പട
ത്ത​ല​വ​നാ​യാ​ണ് ​പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്.​ ​അ​ഴി​മ​തി​ക്കാ​രേ​യും​ ​കൊ​ള്ള​ക്കാ​രേ​യും​ ​അ​ന്ന​ദ്ദേ​ഹം​ ​നി​ശി​ത​മാ​യി​ ​വി​മ​ർ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​ഏ​തു​ ​തി​ര​ക്കി​നി​ട​യി​ലും,​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ​ ​ലോ​ക്‌​സ​ഭാ​ ​പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങ​ൾ,​ ​സ​ഭ​യി​ലി​രു​ന്ന് ​പ​ണ്ഡി​റ്റ് ​ജി​ ​ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു​ ​കേ​ൾ​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​ത​ന്റെ​ ​മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ലെ​ ​അം​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ,​ ​താ​ൻ​ ​പോ​ലും​ ​കേ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത​ ​അ​ഴി​മ​തി​ക്ക​ഥ​ക​ൾ​ ​ഞെ​ട്ട​ലോ​ടെ​യാ​ണ് ​നെ​ഹ്‌​റു​ ​കേ​ട്ടി​രു​ന്ന​ത്.​ ​ഒ​ര​ർ​ത്ഥ​ത്തി​ൽ​ ​അ​മ്മാ​യി​യ​പ്പ​ന്റെ​ ​ഒ​രു​ ​തി​രു​ത്ത​ൽ​ ​ശ​ക്തി​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യെ​ന്ന് ​വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ൽ​ ​പ​റ​യാം.​ ​സ്വ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ​ ​ഫി​റോ​സ്‌​ഗാ​ന്ധി​ ​ഒ​രു​ ​സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ ​കു​റ്റ​വാ​ളി​യേ​ ​ആ​യി​രു​ന്നി​ല്ല.​ ​നെ​ഹ്‌​‌​റു​ ​കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ​ ​തി​ക​ച്ചും​ ​വ്യ​ക്തി​ത്വ​മു​ള്ള​ ​മ​രു​മ​ക​നാ​യി​രു​ന്നു​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി.
ഫി​റോ​സി​ന്റെ​ ​ഒ​രു​ ​ബ​ന്ധു​ ​(​ക​സി​ൻ​)​ ​പ​ദം​സ്‌​ക​വീ​ന​ ​എ​ന്ന​യാ​ൾ​ 1944​-​ൽ​ ​തൃ​ശൂ​ർ​ ​സീ​താ​റാം​ ​മി​ൽ​സി​ലെ​ ​മാ​നേ​ജ​രാ​യി​രു​ന്നു.​ ​അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​ 72​ ​വ​യ​സി​ല​ധി​കം​ ​പ്രാ​യ​മു​ള്ള​ ​ര​ണ്ട് ​പെ​ൺ​മ​ക്ക​ൾ​ ​-​ ​ര​നി​ക​വീ​ന​യും,​ ​ത​ൻ​ക​വീ​ന​യും​ ​ഇ​പ്പോ​ൾ​ ​തൃ​ശൂ​ർ​ ​ക​ണി​മം​ഗ​ല​ത്തെ​ ​വൃ​ദ്ധ​സ​ദ​ന​ത്തി​ൽ​ ​മ​റ്റ് ​അ​ന്തേ​വാ​സി​ക​ൾ​ക്കൊ​പ്പം​ ​ക​ഴി​യു​ക​യാ​ണ്.​ ​അ​വ​രി​പ്പോ​ഴും​ ​ഫി​റോ​സ് ​ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ​ ​ഓ​ർ​മ്മ​യു​ടെ​ ​തി​ള​ക്ക​ത്തി​ലാ​ണ്.​ ​ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ​ ​നെ​ഹ്‌​റു​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രി​ക്കെ​ 1960​ ​സെ​പ്തം​ബ​ർ​ 8​-ാം​ ​തീ​യ​തി,​ ​ര​ണ്ടാ​മ​തു​ണ്ടാ​യ​ ​ഹൃ​ദ​യ​സ്തം​ഭ​നം​ ​മൂ​ല​മാ​ണ് ​അ​ന്ത​രി​ച്ച​ത്.​ ​അ​ല​ഹ​ബാ​ദി​ലെ​ ​പാ​ർ​സി​ ​സെ​മി​ത്തേ​രി​യി​ൽ​ ​അ​ന്ത്യ​വി​ശ്ര​മം​ ​കൊ​ള്ളു​ന്നു.​ ​അ​തി​നു​ശേ​ഷം​ ​ഭാ​ര്യ​ ​ഇ​ന്ദി​രാ​ഗാ​ന്ധി​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി.​ ​അ​വ​ർ​ ​വ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ ​ശേ​ഷം​ ​മ​ക​ൻ​ ​രാ​ജീ​വ്‌​ഗാ​ന്ധി​ ​പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി.​ ​ഇ​തി​നി​ട​യി​ൽ​ ​മ​റ്റൊ​രു​ ​മ​ക​ൻ​ ​സ​ഞ്ജ​യ് ​ഗാ​ന്ധി​ ​വി​മാ​ന​ ​അ​പ​ക​ട​ത്തി​ൽ​ ​മ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു.​ ​പി​ന്നീ​ട് ​സ​ഞ്ജീ​വി​ന്റെ​ ​ഭാ​ര്യ​ ​മ​നേ​ക​ഗാ​ന്ധി​ ​കേ​ന്ദ്ര​മ​ന്തി​യാ​യി.​ 2020​ ​മാ​ർ​ച്ച് 26​ ​ഫി​റോ​സ് ​-​ ​ഇ​ന്ദി​ര​ ​ദ​മ്പ​തി​ക​ളു​ടെ​ 78​-ാം​ ​വി​വാ​ഹ​ ​വാ​ർ​ഷി​കം.​ ​ആ​ ​മ​ഹ​ത്തു​ക്ക​ളു​ടെ​ ​പാ​വ​ന​സ്മ​ര​ണ​യ്ക്കു​ ​മു​ന്നി​ൽ​ ​ന​മ്ര​ശി​ര​സ്ക​നാ​കു​ന്നു.

(​എ​സ്.​എ​ൻ.​ഡി.​പി​ ​യോ​ഗം മു​ൻ​ ​അ​സി.​ ​സെ​ക്ര​ട്ട​റി​യാണ് ലേഖകൻ)