അ​റി​വും​ ​ആ​ന​ന്ദ​വും​ ​പ​ക​രു​ന്ന​താ​ണ് ​സ​ഞ്ചാ​രം.​ ​സ​ഞ്ചാ​ര​ ​സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രി​ൽ​ ​ന​മ്മ​ൾ​ ​ആ​ദ്യം​ ​ഓ​ർ​ക്കു​ന്ന​ത് ​എ​സ്.​കെ.​ ​പൊ​റ്റ​ക്കാ​ടി​നെ​യാ​യി​രി​ക്കും.​ ​ലോ​ക​ത്ത് ​ഒ​രു​ ​സം​സ്കാ​ര​ത്തി​നും​ ​പ​ക​ർ​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത​ ​സ്വ​ന്ത​മാ​യ​ ​അ​സ്‌​തി​ത്വം​ ​പേ​റു​ന്ന​ ​ഒ​രു​ ​സം​സ്കൃ​തി​യാ​ണ് ​ഭാ​ര​ത​ത്തി​ന്റേ​ത്.​ ​ഹി​മാ​ല​യം​ ​അ​തി​ന് ​മ​കു​ടം​ ​ചാ​ർ​ത്തു​ന്നു.​ ​ഹി​മാ​ല​യ​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ള​ട​ങ്ങി​യ​ ​സ​ഞ്ചാ​ര​ ​സാ​ഹി​ത്യ​ ​കൃ​തി​ക​ൾ​ ​മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ​ ​ഏ​റെ​യു​ണ്ട്.​ ​ഗ്രീ​ൻ​ ​ബു​ക്സ് ​പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ച​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​മാ​ണ് ​സ​ഫ​ല​മീ​ ​ചാ​ർ​ധാം​ ​യാ​ത്ര.​ ​എ​സ്.​ ​മോ​ഹ​ൻ​ ​ര​ചി​ച്ച​ ​ഈ​ ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ൽ,​ ​പ​ത്‌​നീ​സ​മേ​ത​നാ​യി​ ​പ​തി​നൊ​ന്നു​ ​ദി​വ​സം​ ​ചാ​ർ​ധാം​ ​യാ​ത്ര​ ​ന​ട​ത്തി​യ​തി​ന്റെ​ ​അ​നു​ഭ​വ​മൊ​ഴി​ക​ളാ​ണ്.
ഗ്ര​ന്ഥ​കാ​ര​ൻ​ ​പ​ല​പ്പോ​ഴാ​യി​ ​വാ​യി​ച്ച​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​നി​ന്ന്,​​​ ​പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് ​മ​ഹാ​ഭാ​ര​തം,​ ​രാ​മാ​യ​ണം​ ​തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യി​ൽ​ ​നി​ന്ന്,​​​ ​അ​തി​ലു​പ​രി​ ​ജ്ഞാ​നി​ക​ളി​ൽ​ ​നി​ന്ന് ​വാ​മൊ​ഴി​യാ​യി​ ​പ​ക​ർ​ന്നു​കി​ട്ടി​യ​ ​അ​റി​വു​ക​ളാ​ണ് ​ഗ്ര​ന്ഥ​കാ​ര​നെ​ ​ഇ​ത്ത​ര​മൊ​രു​ ​യാ​ത്ര​യ്ക്ക് ​പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ച​ത്.​ ​മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ​ ​ത​പോ​വ​നം​ ​സ്വാ​മി​ക​ളു​ടെ​ ​'​ഹി​മ​ഗി​രി​ ​വി​ഹാ​ര​"​വും,​​​ ​കെ.​ ​മാ​ധ​വ​ൻ​ ​നാ​യ​രു​ടെ​ ​'​ഒ​രു​ ​ഹി​മാ​ല​യ​ൻ​ ​യാ​ത്ര​യും​"​ ​ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ​ ​ഹി​മാ​ല​യ​ൻ​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​ ​പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ൾ​ ​ഏ​റെ​യു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും​ ​കേ​ട്ട​റി​ഞ്ഞ​ ​സം​ഭ​വ​ഭൂ​മി​ക​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് ​സ​ത്യ​സ​ന്ധ​മെ​ന്നു​ ​ബോ​ദ്ധ്യ​പ്പെ​ട്ട​ ​ച​രി​ത്ര​ത്തെ​ ​ചേ​തോ​ഹ​ര​മാം​ ​വ​ണ്ണ​മാ​ണ് ​ഗ്ര​ന്ഥ​കാ​ര​ൻ​ ​പ​ക​ർ​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.
വി​സ്മ​യ​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ൾ​ ​സ​മ്മാ​നി​ക്കു​ന്ന​ ​പ​ർ​വ​ത​നി​ര​യാ​ണ് ​ഹി​മാ​ല​യം.​ ​എ​ത്ര​ ​കാ​ല​മെ​ടു​ത്താ​ലും​ ​ക​ണ്ടു​തീ​ർ​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത​ ​ഹി​മാ​ല​യ​ത്തി​ൽ,​​​ ​ഹ്ര​സ്വ​മാ​യി​ ​ന​ട​ത്തി​യ​ ​ഒ​രു​ ​യാ​ത്ര​യാ​ണ് ​ഈ​ ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന് ​ആ​ധാ​രം.​ ​ആ​റാ​യി​രം​ ​വ​ർ​ഷ​ത്തി​ല​ധി​കം​ ​പ​ഴ​ക്ക​മേ​റി​യ​ ​ഭാ​ര​ത​പൈ​തൃ​ക​ത്തെ​യും​ ​സം​സ്കാ​ര​ത്തെ​യും​ ​ഓ​ർ​മ്മ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​ ​ഇ​ട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​കാ​ര​ൻ​ ​ന​ട​ത്തി​യ​ ​സ​ഞ്ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും​ ​നേ​ർ​സാ​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളെ​യും​ ​വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​ന്റെ​ ​സ്വാ​നു​ഭ​വ​മാ​ക്കി​ത്തീ​ർ​ക്കാ​ൻ​ ​ഈ​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ന് ​സാ​ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.​ ​യ​മു​നോ​ത്രി,​ ​ഗം​ഗോ​ത്രി,​ ​ഉ​ത്ത​ര​കാ​ശി,​ ​ബ​ദ​രീ​നാഥ് ഇ​വ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചെ​ല്ലാം​ ​സ​മ​ഗ്ര​മാ​യാ​ണ് ​ഇ​തി​ൽ​ ​പ്ര​തി​പാ​ദി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്.
ഇ​ത​ര​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ​ഈ​ ​പു​സ്ത​ക​ത്തെ​ ​വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ക്കു​ന്ന​ത് ​തീ​ർ​ത്ഥ​യാ​ത്ര​ ​ന​ട​ത്തി​യ​ ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളെ​ ​ഐ​തി​ഹ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​ ​കോ​ർ​ത്തി​ണ​ക്കി​ ​പാ​രാ​യ​ണ​ക്ഷ​മ​ത​ ​വ​ർ​ദ്ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​കാ​ര​ന്റെ​ ​ര​ച​നാ​വി​രു​താ​ണ്.​ ​അ​തി​നാ​ൽ​ത്ത​ന്നെ​ ​ഒ​രു​ ​നോ​വ​ൽ​ ​വാ​യി​ക്കു​ന്ന​ ​കൗ​തു​ക​ത്തോ​ടെ​ ​ഒ​റ്റ​യി​രി​പ്പി​ൽ​ ​ഈ​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണം​ ​വാ​യി​ക്കാ​നും,​​​മ​ന​സ്സു​കൊ​ണ്ട് ​ചാ​ർ​ധാം​ ​തീ​ർ​ത്ഥ​യാ​ത്ര​ ​ന​ട​ത്തി​യ​ ​പ്ര​തീ​തി​ ​അ​നു​ഭ​വി​ക്കാ​നും​ ​സാ​ധി​ക്കു​ന്നു.​ ​ഓ​രോ​ ​പു​ണ്യ​സ്ഥ​ലം​ ​സ​ന്ദ​ർ​ശി​ക്കു​മ്പോ​ഴും​ ​പു​രാ​ണ​ത്തി​ലെ​ ​മി​ത്തു​ക​ളെ​ ​ര​ച​യി​താ​വ് ​ഓ​ർ​ത്തെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണ്.
ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​യി,​ ​'​ദ്രൗ​പ​ദി​ ​കാ​ദ​ണ്ഡ​"​ ​എ​ന്ന​ ​സ്ഥ​ല​ത്തു​ ​ചെ​ന്ന​പ്പോ​ൾ​ ​മ​ഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​മെ​ന്ന​ ​പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ​ ​സ്വ​ർ​ഗാ​രോ​ഹ​ണ​ ​പ്ര​യാ​ണ​ത്തി​ൽ​ ​ദ്രൗ​പ​ദി​ ​കാ​ലി​ട​റി​ ​വീ​ണെ​ന്ന​ ​സം​ഗ​തി​ ​കേ​ട്ട​റി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ,​ ​ഐ​തി​ഹ്യ​ത്തെ​ ​സ്ഥ​ല​നാ​മ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​ ​ബ​ന്ധി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ലെ​ ​ചാ​രു​ത​ ​ലേ​ഖ​ക​ൻ​ ​ഓ​ർ​ക്കു​ന്നു.​ ​പു​രാ​ണ​ങ്ങ​ളി​ൽ​ ​വാ​യി​ച്ച​ ​ക​ഥ​ക​ൾ​ ​ന​ട​ന്ന​ ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ൾ​ ​കാ​ണു​ന്ന​ ​ലേ​ഖ​ക​ൻ​ ​വാ​ചാ​ല​നാ​കു​ന്നു.​ ​ഗം​ഗ​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് ​ര​ച​യി​താ​വ് ​പ​റ​യു​ന്ന​തി​താ​ണ്:​ ​'​ഗം​ഗാ​ന​ദി​ ​ഭാ​ര​തീ​യ​ർ​ക്ക് ​വെ​റു​മൊ​രു​ ​ന​ദി​യ​ല്ല.​ ​ഭാ​ര​ത​ ​സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ൽ​ ​അ​വി​ഭാ​ജ്യ​മാ​യി​ ​അ​ലി​ഞ്ഞു​ചേ​ർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്ന​ ​ന​ദി​യാ​ണ് ​ഗം​ഗ.​ ​ഹൈ​ന്ദ​വ​ ​സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ൽ​ ​വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​ ​ഓ​രോ​ ​വ്യ​ക്തി​യും​ ​ജീ​വി​ത​കാ​ല​ത്തി​നി​ട​യി​ൽ​ ​പ​ല​വു​രു​ ​ഗം​ഗ​ ​എ​ന്ന​ ​നാ​മം​ ​ഉ​ച്ച​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല.​ ​മ​ന​സ്സു​കൊ​ണ്ടോ​ ​സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം​കൊ​ണ്ടോ​ ​ഈ​ ​ന​ദി​യെ​ ​വ​ണ​ങ്ങാ​ത്ത​ ​ഒ​രു​ ​വി​ശ്വാ​സി​യും​ ​ഉ​ണ്ടാ​കി​ല്ല.​ ​ഹി​ന്ദു​ക്ക​ൾ​ ​മ​ന്ത്രോ​ച്ചാ​ര​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ​ ​ഗം​ഗ​യു​ടെ​ ​ദൈ​വി​ക​ത​ ​ഉ​ണ​ർ​ത്തി​ ​സ​ർ​വ​രെ​യും​ ​ധ​ന്യ​ചി​ത്ത​രാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്.​ ​ഇ​ത്ര​യും​ ​അ​നു​ഗ്ര​ഹ​പ്ര​ദാ​യി​നി​യാ​യ​ ​മ​റ്റൊ​രു​ ​ന​ദി​യും​ ​ലോ​ക​ത്തു​ണ്ടാ​വി​ല്ല​ ​ത​ന്നെ​!"
മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ​ ​യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​ശാ​ഖ​ ​സ​മ്പ​ന്ന​മാ​ണ്.​ ​'​ബി​ലാ​ത്തി​ ​വി​ശേ​ഷം​"​ ​പോ​ലു​ള്ള​ ​വി​ര​ലി​ലെ​ണ്ണാ​വു​ന്ന​ ​ര​ച​ന​ക​ളൊ​ഴി​ച്ചാ​ൽ​ ​ആ​ദ്യ​കാ​ല​ത്ത് ​ഈ​ ​ശാ​ഖ​ ​ദ​രി​ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്നു.​ ​പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് ​എ​സ്.​കെ.​ ​പൊ​റ്റ​ക്കാ​ടാ​ണ് ​സ​ഞ്ചാ​ര​ ​സാ​ഹി​ത്യ​മേ​ഖ​ല​യെ​ ​ധ​ന്യ​മാ​ക്കി​യ​ത്.​ ​ഉ​ത്ത​രേ​ന്ത്യ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചും​ ​പൗ​രാ​ണി​ക​ത​ ​മു​റ്റി​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ ​സാം​സ്കാ​രി​ക​ ​പൈ​തൃ​ക​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും​ ​വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​ ​അ​നേ​കം​ ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ൾ​ ​ഇ​ന്ന് ​ല​ഭ്യ​മാ​ണെ​ന്നി​രി​ക്കി​ലും​ ​ര​ച​ന​യു​ടെ​ ​പ്ര​ത്യേ​ക​ത​കൊ​ണ്ടും​ ​അ​വ​ത​ര​ണ​ ​രീ​തി​കൊ​ണ്ടും​ ​ഏ​റെ​ ​ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​യ​ ​പു​സ്ത​ക​മാ​ണ് ​എ​സ്.​ ​മോ​ഹ​ന്റെ​ ​'​സ​ഫ​ല​മീ​ ​ചാ​ർ​ധാം​ ​യാ​ത്ര."